Müzik dünyasında sıkça tartışılan konulardan biri, bir eserin başka bir eserden "esinlenme" mi yoksa "intihal" mi olduğunun belirlenme süreci oluyor. Bir müzik eserinin intihal olup olmadığını anlamak için melodik, ritmik ve harmonik unsurlar detaylı bir şekilde inceleniyor.

---

Av. Hande Hançar, Av. Elif Melis Özsoy Forbes Türkiye için yazdı

30 Ocak 2025, 13:09 Güncelleme: 03 Ekim 2025, 15:37

Türk hukukunda "intihal" kavramı, bir başkasının fikri ya da sanat eserini sahibinin izni olmadan kullanıp kendine mal etme fiili olarak kabul edilir. Buna karşılık "esinlenme", mevcut bir eserden ilham alınarak yeni ve özgün bir eser yaratılması anlamına gelir. Yargıtay da konu hakkındaki 2017 tarihli kararında, yeni bir müzik eseri yaratırken daha önceki eserlerden esinlenmenin mümkün olduğunu ve bunun intihal sayılmadığını belirtti. Ancak özellikle müzik eserleri söz konusu olduğunda esinlenme ve intihal arasındaki sınırın belirlenmesi her zaman kolay olmuyor. Bunun sebebi, müziğin evrensel yapısında ortak tempo, ölçü, melodi ve ritim gibi tekrar eden unsurların bulunması.

O halde acaba gerçekten Kirby Ferguson’un birçok sanat alanına ithaf ettiği beyanatında yer aldığı üzere “her eser bir başka eserin ‘remix’i” midir? Bir başka ünlü sanatçının, var olan yedi notayla kaç farklı beste yapılabileceği sorusu ise hukuken de yerinde bir soru mudur?

Bir müzik eserinin intihal olup olmadığını anlamak için melodik, ritmik ve harmonik unsurlar detaylı bir şekilde incelenir. Örneğin ABD Federal Mahkemesi yakın tarihli bir kararı kapsamında, Ed Sheeran isimli şarkıcının “Thinking Out Loud” isimli şarkısının,  Marvin Gaye’e ait “Let’s Get It On” şarkısı ile benzer olduğu yönündeki iddiaları incelendi. Federal Mahkemeye göre, dört akordan oluşan basit akor ilerlemeleri ve temel bir senkop tekniğinden ibaret olan harmonik ritimler telif hakkı koruması altında değil çünkü bu unsurlar müzik dünyasında uzun zamandır yaygın olarak kullanılıyor.

Türkiye’de de müzik eserlerinin karşılaştırılması konusunda benzer ilkeler benimseniyor. İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi’nin 2024 tarihli bir kararında, bir bilirkişi raporu kapsamında iki eser arasında belirli bölümlerde yüzde 48 oranında benzerlik olduğu tespit edilmişse de ikinci heyetten alınan rapor kapsamında, benzer bulunan müzik ifadesinin uzunluğu, özgünlüğü ve şarkının hangi kısımlarında kullanıldığı da dikkate alınarak müzik eserleri arasında intihal boyutunda bir benzerlik olmadığı sonucuna varıldı.

Başka bir kararında ise Mahkeme, Türk Halk Müziği ezgilerinde kullanılan bazı unsurların anonim olduğunu ifade ederek, bu sebeple eserler arasında doğal benzerlikler bulunabileceğini kabul etmiş ve Nikriz makamına özgü ünlemeler ve diğer unsurlar ile ortak dizi, tempo ve çalgı tercihleri gibi geleneksel unsurların kullanılmasının intihale yol açmadığına karar verdi.