Antarktika’nın dondurucu sularında görev yapan insansız bir okyanus robotu, kontrolden çıkıp kaybolduğunda bilim insanları ilk olarak en kötü senaryoyu düşündü. Avustralya ulusal bilim ajansı CSIRO tarafından Totten Buzulu’ndaki verileri toplamak için gönderilen bu cihaz, güçlü bir akıntıya kapılarak rotasından saptı ve batıya doğru sürüklenmeye başladı. Normal şartlarda her on günde bir yüzeye çıkıp uydulara veri göndermesi gereken robot, buzulların altına hapsolunca dış dünyayla bağı tamamen koptu.

Ancak dokuz ay süren sessizliğin ardından cihaz beklenmedik bir yerde yeniden ortaya çıktı. Bu “mutlu kaza”, bilim dünyasına bugüne kadar ulaşılamayan en nadir verilerden birini de sundu.

Robot, kayıp olduğu süre boyunca Denman Buzulu ve Shackleton buz sahanlığının derinliklerinde, bilim insanlarının normalde gözlem yapmasının imkansız olduğu bölgelerde dolaştı. Yüzeye çıkmaya her çalıştığında buz kütlelerine çarpan cihaz, pes etmek yerine programlandığı işi yapmaya devam etti; deniz tabanından buzun altına kadar her noktada suyun tuzluluk oranını ve sıcaklığını ölçtü. Hatta bu çarpmalar sayesinde buz sahanlığının kalınlığını da haritalandırdı. Araştırma ekibi, robotun topladığı derinlik verilerini uydu görüntüleriyle karşılaştırarak cihazın izlediği rotayı adım adım çözmeyi başardı. Sonuçta ortaya çıkan 195 farklı veri profili, Doğu Antarktika'nın geleceğine dair kritik ipuçlarını barındırıyor.

Buzun altındaki sıcak tehlike

Elde edilen sonuçlar, bölgedeki iki dev buzul kütlesi için farklı tablolar çiziyor. Shackleton buz sahanlığı şimdilik sıcak su akıntılarının tehdidi altında görünmese de, Denman Buzulu için durum pek iç açıcı değil. Robotun getirdiği veriler, bu buzulun altında onu hızla eriten sıcak su akıntılarını ilk kez somut bir şekilde ortaya koydu. Tek başına dünya genelindeki deniz seviyesini yaklaşık 1,5 metre yükseltme potansiyeline sahip olan bu dev kütlenin erimesi, küresel kıyı şeritleri için büyük bir risk anlamına geliyor. NOAA’nın interaktif haritalarında gelecekte sular altında kalacağı tahmin edilen bölgeler, bu veriler ışığında artık çok daha ciddi bir tehditle karşı karşıya kaldı.

Bilim dünyası için bu olay, Doğu Antarktika’nın buz sahanlıkları altında yapılan ilk oşinografik ölçüm olarak kayıtlara geçti. Batı Antarktika’ya kıyasla çok daha büyük bir buz kütlesini barındıran bu bölgenin incelenmesi, deniz seviyelerindeki yükselişi öngörmek için hayati bir önem taşıyor. Kazara elde edilen bu başarı, gelecekte benzer robotların en erişilmez noktalara bilerek gönderilmesi fikrini de doğurdu. Aralık 2025’te bilimsel bir dergide yayımlanan bu araştırma, kaybolan bir robotun bilim insanlarına nasıl paha biçilemez bir hazine sunduğunun en çarpıcı örneği.