ABD Başkanı Donald Trump’ın Gazze planına dair yaptığı açıklama birçok ülke tarafından tepki çekti. Peki böyle bir plan nasıl gerçekleşebilir? Nelere yol açabilir? Trump’ın tepki çeken teklifine dair olası senaryolar.

ABD Başkanı Donald Trump ilk kez 4 Şubat'ta yaptığı açıklamada, ABD'nin bir buçuk yıl süren yıkıcı savaşın ardından Gazze Şeridi'ni devralacağını, hasarlı binaları ve patlamamış mühimmatı kaldıracağını ve burayı yeniden inşa edeceğini söyledi. Bu arada Gazzelilerin komşu ülkeler tarafından kabul edilmesi ve geri dönmek istemeyecekleri kadar güzel hayatlara erişimlerinin sağlanması gerektiğini söyledi. Ancak ABD'nin Gazze Şeridi'nin kontrolünü ele geçirmesi hiç de kolay değil. Bölge sakinlerinin komşu ülkelere taşınması fikri sadece bu devletler tarafından reddedilmekle kalmıyor, Gazzeliler arasında, Arap dünyasında ve ötesinde de oldukça tartışmalı.

Trump’ın teklifi ne?

Trump ABD'nin Gazze'nin kontrolünü üstleneceğini, 2 milyon sakinini başka ülkelere taşıyacağını, enkazı temizleyeceğini, patlamamış bombaları sökeceğini ve Riviera benzeri bir tatil bölgesi inşa edeceğini söylediğinde neredeyse herkesi şaşırttı. Bu 10-15 yıl sürecek ve ABD firmaları tarafından yönetilecek devasa bir enkaz kaldırma ve inşaat projesi demek. ABD Başkanı planın çok sayıda istihdam yaratacağını ve Filistinliler de dahil olmak üzere pek çok milletten insanın yeni oluşumda yaşayabileceğini belirtti ancak kimin egemenliği altında olacağını muğlak bıraktı.

İnsan hakları savunucuları Trump'ın Gazzelileri yerinden etme planının etnik temizlik anlamına gelebileceği ve güvenlikleri ya da askeri bir amaç için gerekli olmadıkça sivil bir nüfusun zorla nakledilmesini yasaklayan uluslararası hukukun ihlali anlamına gelebileceği endişelerini dile getirdiler.

ABD'nin Gazze'nin kontrolünü ele geçirmesi için ne gerekiyor?

Böyle bir projenin ABD askerlerinin katılımı olmadan hayata geçirilmesi mümkün değil. Trump ilk başta bunu göz ardı etmemiş gibi görünüyordu. Daha sonra sosyal medya kanalından yaptığı açıklamada hiçbir ABD askerine ihtiyaç duyulmayacağını söyledi. ABD'nin Gazze'deki rolünü sürekli olarak “uzun vadeli bir sahiplik pozisyonu” olarak tanımladı. Trump seçim kampanyasında ABD'nin dış çatışmalara müdahalesini azaltma sözü vermişti. ABD'nin Ortadoğu'daki daha önceki askeri çabaları, 1983'te Beyrut'ta 241 Amerikan askerinin ölümüne neden olan bombalı kamyon saldırısı ve ABD öncülüğündeki Irak ve Afganistan savaşları gibi felaketlerle sonuçlanmıştı.

İsrail hükümeti ne diyor?

Fikri ilk ortaya attığında Trump'ın birkaç adım ötesinde duran İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, bunu ezber bozan bir düşünce ve takip etmeye değer bir yol olarak övdü. İsrail'deki diğer ilk tepkiler, özellikle sağda ama siyasi yelpazenin başka yerlerinde de hoş karşılandı.

Filistinlilerin tepkisi ne oldu?

Filistinlilerin tepkisi hızlı ve öfkeli bir ret oldu ve tek çözümün topraklarından sürülmeyi asla kabul etmeyecek olan Filistinliler için ve Filistinliler tarafından yönetilecek bağımsız bir devlet olduğunda ısrar ettiler. Üst düzey bir Filistinli lider olan Hüseyin el-Şeyh resmi bir açıklamada “Burada doğduk, burada yaşadık ve burada kalacağız” dedi. Trump'ın başkan olarak ilk döneminde imzaladığı İbrahim Anlaşmaları İsrail ile Fas, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri ve Sudan arasında barışçıl ilişkiler kurulmasına yardımcı oldu. Ancak Filistin devleti fikrinden tamamen vazgeçmek bölgeyi ciddi şekilde istikrarsızlaştırabilir ve birçok ülkenin ABD'ye sırtını dönmesine neden olabilir.

Komşu devletler neden karşı çıkıyor?

Bu ülkelerin hükümetleri böyle bir hamleyi Filistinlilerin Gazze ve Batı Şeria'da uzun zamandır destekledikleri bağımsız bir devlet kurma hedefini fiilen sona erdirmek olarak göreceklerdir. Hiçbiri Yahudi devletinin kurulmasıyla yerlerinden edilenlere yeni bir yuva sunarak İsrail'e yardım etmek istemiyor. Halihazırda Ürdün halkının yarısından fazlası Filistinli ve ülke aynı zamanda Suriye ve Irak'tan gelen yaklaşık bir milyon mülteciye ev sahipliği yapıyor, bu nedenle daha fazla vatansız komşuyu absorbe etme kabiliyeti ciddi şekilde zorlanıyor. 

Gazzeliler bölgeyi terk etmeyi kabul eder mi?

Birey olarak Gazze'deki pek çok kişi daha iyi bir yaşam için seve seve taşınacağını söyledi. Savaştan önce yapılan anketlerde yaklaşık üçte biri eğer yapabilselerdi Türkiye, Avrupa ya da Kuzey Amerika'ya taşınacaklarını söylemişti. Ancak bir kültür ve ulus olarak köklerinden koparılmak travmatik olacaktır. İsrail 1948'de bağımsızlığını ilan ettiğinde Filistin'de yaşayan Araplar anavatanlarında bir Yahudi devleti kurulması fikrini tamamen reddetmişlerdi. İsrail komşu Arap devletleri tarafından saldırıya uğradı ve bunun sonucunda çıkan savaş Filistinliler tarafından Nakba olarak adlandırıldı ve tahminen 700 binFilistinli mülteci ortaya çıktı. O kadar çok Filistinli Gazze'ye kaçtı ki bugün Gazze'deki 2 milyonluk nüfusun yaklaşık yüzde 81'ini onlar ve onların torunları oluşturuyor. Yerinden edilmeye karşı direnmek Filistin davasının temel ilkelerinden biri oldu.

Atlantic City’de yaptıkları Trump’ın Gazze planı için örnek olabilir mi?