ABD’nin İran’a olası saldırısı çok büyük riskleri de beraberinde getirecek. Birçok uzmana göre en büyük tehlikeler, tıpkı Afganistan ve Irak'ta olduğu gibi saldırılardan sonra yaşanabilir.

Bir dizi B-2 bombardıman uçağı Missouri'deki Whiteman Hava Kuvvetleri Üssü'nden ya da Hint Okyanusu'ndaki Diego Garcia adasından havalanır. Havada yakıt ikmali yaptıktan sonra İran'ın kuzeyinde, sivillerden uzak bir dağa yönelirler ve burada İran'ın en iyi tahkim edilmiş nükleer tesisi olan Fordo'yu hedef alırlar. Başkan Barack Obama ile İngiltere ve Fransa liderlerinin 2009 sonbaharında İran'ı büyük bir “aldatmaca” ile suçlayarak tesisin varlığını ortaya çıkarmalarından bu yana Amerikan ordusunun hedef tahtasında olan santrifüj odalarına doğru dev bir delik açarak 30 bin  kiloluk dev sığınak patlayıcılarını birbiri ardına fırlatıyorlar.

Trump’ın kavgacı tonu kayboldu

Çin'in Tayvan'ı işgali dışında pek az potansiyel operasyon bu kadar incelenmiş ve tartışılmış olabilir. Askeri ve jeoloji uzmanları teknik olarak bunun mümkün olabileceğini söylüyor. Yine de risklerle dolu. Bu nedenle son 16 yıldır bu konuyu düşünen her Amerikan başkanını duraksatmıştır. Başkan Donald Trump çarşamba günü yaptığı açıklamada, henüz bir karar vermediğini vurguladı. Ancak bir gün önce kamuoyuna yaptığı açıklamalara hakim olan kavgacı ton kayboldu. Onun yerine bir ihtiyat notu vardı. Beyaz Saray'ın Güney Bahçesi'nde gazetecilere “Yapabilirim. Yapmayabilirim de. Yani ne yapacağımı kimse bilmiyor” dedi. 

İran çıkış yolu arıyor

Bu arada, İsraillilere beş gün boyunca önemli kayıplar verdiren İranlılar da bir çıkış yolu arıyor gibi görünüyor. İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Trump'ın “kayıtsız şartsız teslim ol” çağrısına meydan okuyan bir yanıt verdi ancak Trump, İranlıların konuşmak istediklerine dair işaretler olduğunu söyledi ve İran'a ait resmi bir uçağın, İsrail'in saldırısından önce Başkan'ın özel temsilcisi Steve Witkoff ile yapılan görüşmelerin çoğunun gerçekleştiği Umman'a indiğine dair haberler geldi.

B-2’de düşürülebilir

Eğer Trump bu konuda durup düşünüyorsa, bunun nedeni yanlış gidebilecek şeylerin listesinin uzun ve muhtemelen eksik olması olabilir. Bariz olan şu: İsrail'in İran'ın pek çok hava savunmasını etkisiz hale getirme başarısına rağmen bir B-2'nin düşürülmesi mümkün. Hesaplamaların yanlış olması ve Amerika'nın en büyük konvansiyonel bombasının bile o kadar derine inememesi mümkün.

Trump, İran'a saldırı planlanını gizlice onayladı

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Direktörü Rafael Grossi geçen hafta İsrail operasyonu başladığında “Oradaydım, yerin yaklaşık bir kilometre altında” dedi. Ancak ABD’nin potansiyel operasyonu başarılı olacağı varsayılırsa, birçok uzmana göre en büyük tehlikeler, tıpkı Afganistan ve Irak'ta olduğu gibi, operasyon sonrasında ortaya çıkabilir. New York Times muhabiri David E. Sanger’a göre Amerikan dış politikasının yanlış yönlendirildiği o çirkin dönemden alınacak pek çok ders var.

İran karşılık vereceğine söz verdi

İran, Amerikan güçleri tarafından saldırıya uğraması halinde, muhtemelen Ortadoğu'ya yayılmış Amerikan üslerine ve Basra Körfezi ve Akdeniz'de toplanan ve sayıları giderek artan birimlere karşılık vereceğine dair söz verdi. İsrailliler sistematik hedeflerini bitirdikten sonra İran'ın elinde füze ve rampalar kaldığını varsayarsak, hepsi füze menzili içinde.

Elbette bu bir tırmanma döngüsü başlatabilir: Eğer Amerikalılar öldürülür ya da yaralanırsa, Trump intikam almak için baskı altında kalacaktır. ABD'nin eski İsrail Büyükelçisi Daniel C. Kurtzer ve Ulusal Güvenlik Konseyi'nin kıdemli üyelerinden Steven N. Simon, çarşamba günü Foreign Affairs'te kaleme aldıkları makalede “Fordo işini taşerona vermek ABD'yi İran'ın hedefine koyacaktır. İran neredeyse kesin olarak Amerikalı sivilleri öldürerek misilleme yapacaktır. Bu da ABD'yi karşılık vermeye zorlayacaktır” ifadelerini kullandı. 

Tepki başka şekillerde de olabilir. İran 15 yıl önce nükleer programına yönelik ABD-İsrail siber saldırısına, Çin'inki kadar gizli ya da Rusya'nınki kadar cesur olmasa da hatırı sayılır hasar verme kapasitesine sahip korkunç bir siber birlik kurarak tepki verdi. Ayrıca Basra Körfezi'nden geçişi çok riskli hale getiren petrol tankerlerine saldırmak için elinde çok sayıda kısa menzilli füze var.

Beyaz Saray'ın yapmak istediği son şey bu riskleri kamuoyuna açıklamak. Demokratlar kongrenin bu konuda rol oynamasını istiyorlar ama bunu zorunlu kılacak güçleri yok. Trump'ın siyasi rakiplerinden Kaliforniya Senatörü Adam B. Schiff çarşamba günü CNN'de yaptığı açıklamada, “Tırmanma potansiyeli göz önüne alındığında, bu karara biz de dahil edilmeliyiz. Fordo'yu bombalamak saldırgan bir faaliyet olacaktır” dedi.

Uzun vadeli tehlikeler

Çoğu saldırı faaliyetinde olduğu gibi, saldırı ve misilleme döngüsünün ötesinde uzun vadeli tehlikeler de var. İranlı liderler ya da nükleer beceriye sahip başkaları tarafından yorumlandığı şekliyle son beş günün mesajı, daha erken ve daha gizli bir şekilde bomba için yarışmaları gerektiği olabilir. Kuzey Kore'nin yaptığı da buydu ve yıllarca süren Amerikan diplomasisi ve sabotajlarına rağmen 60 ya da daha fazla nükleer silaha sahip oldu. Bu, hasımları olan Güney Kore ve ABD'nin, İsrail'in İran'a karşı yürüttüğü türden bir operasyon yürütme konusunda iki kez düşünmelerini sağlayacak kadar büyük bir cephanelik.

Tarih, nükleer programların bombalanabileceğini ancak ortadan kaldırılamayacağını gösteriyor. Fordo tesisinin varlığı kamuoyuna açıklandığında Obama yönetiminin kitle imha silahları koordinatörü olan Gary Samore, “Nükleer silahlar güç kullanılarak durdurulabilir, Suriye programı buna iyi bir örnektir” dedi. 

Samore, Irak'ta ise İsraillilerin 1981'de Osirak reaktörünü bombalayarak Saddam Hüseyin'in bomba yakıtı elde etmesini engellemesinin ardından Iraklıların buna 1991'deki Körfez Savaşı sonrasına kadar fark edilmeyen “devasa, gizli bir program inşa ederek tepki verdiğini” söyledi. Bu Amerikan istihbarat kurumları için öyle bir utanç kaynağıydı ki on yıldan uzun bir süre sonra Saddam Hüseyin'in bunu tekrar yapabilme kabiliyetini abartarak ikinci başarısızlığa katkıda bulundular ve ABD'yi Irak savaşına sürüklediler.

Samore, “Hava gücünün tek başına bir programı sona erdirmek için yeterli olduğu bir vaka düşünemiyorum” diye ekledi. Bu Trump için önemli bir husus. Gelecek birkaç gün içinde İsrail'in İran'ın Natanz zenginleştirme tesisine saldırmasının, yeni santrifüjlerin yapıldığı atölyeleri ve silah araştırmalarının yapıldığı laboratuarları bombalamasının İran'ın programını durdurmak için yeterli olup olmadığına karar vermesi gerekiyor.

Trump riske değip değmeyeceğine karar vermeli

Kısacası Trump Fordo'nun Amerikan pilotları, Amerikan savaş uçakları ve Amerikan silahlarıyla yok edilmesinden elde edilecek kazanç için doğrudan Amerikan müdahalesinin büyük riskine değip değmeyeceğine karar vermeli. Ancak İranlıları yıllarca geriye götürme fırsatını kaçırmakla da suçlanmak istemiyor. Şu anda Brandeis Üniversitesi'nde profesör olan Samore, “Eğer bu savaş sona erer ve Fordo'ya dokunulmazsa o zaman bu işin yeniden başlaması uzun sürmez” diye konuştu.