ABD’nin İran’daki üç nükleer tesisi bombalamasıyla savaş, daha istikrarsız bir aşamaya geçti. ABD’nin saldırılarının ardından İran, İsrail’e daha fazla füze fırlattı.

Amerika Birleşik Devletleri’nin İran’daki üç nükleer tesisi bombalaması, ABD ordusunu doğrudan İsrail’in İran’la olan savaşına dahil etti; bu hamle, savaşta daha tehlikeli bir aşamanın başlangıcını oluşturabilir. Amerikan savaş uçakları ve denizaltılarının saldırısı, İsrail’in 13 Haziran’da İran’a sürpriz saldırısıyla başlayan çatışmaya ABD Başkanı Donald Trump’ın müdahale edip etmeyeceği konusundaki günler süren belirsizliğin ardından geldi.

Trump, pazar sabahı İran’da vurulan yerler arasında ülkenin iki büyük uranyum zenginleştirme merkezi (dağ içine gömülü Fordo tesisi ve daha büyük olan Natanz tesisi) olduğunu söyledi. Üçüncü yer, antik İsfahan kenti yakınlarında bulunuyor ve İran’ın neredeyse bomba seviyesinde zenginleştirilmiş uranyumu burada sakladığına inanılıyor. Trump, İran’ın diplomatik süreçlere geri dönmemesi halinde daha fazla harekete geçme tehdidinde bulundu. Cumartesi gecesi Beyaz Saray’dan yaptığı konuşmada, “İran artık barış yapmalı. Eğer yapmazlarsa, gelecekteki saldırılar çok daha büyük ve çok daha kolay olacak” ifadelerini kullandı.

ABD’nin saldırıları, İsrail’in İran’a saldırılar başlatmasından bir haftadan fazla bir süre sonra geldi. İsrail, İran’ın nükleer bomba geliştirmesini durdurma çabası olarak tanımladığı şekilde, İran’ın nükleer tesislerine hava saldırıları düzenliyordu. İran ise nükleer programının barışçıl olduğunu söylüyor.

“Komutanlar İran misillemesine hazır”

Saldırıların ne kadar yıkıcı olduğu tam olarak bilinmiyor ancak Pentagon, İran’dan potansiyel bir misilleme bekliyor. Tahran, Ortadoğu’daki Amerikan üslerine saldırı sözü verdi ve ABD istihbarat kurumları, İran’ın savaşı genişletmek ve bölgedeki ABD kuvvetlerini vurmak için adımlar atacağını daha önce doğrulamıştı.

Bölge genelinde, 40 binden fazla Amerikan askeri, üslerde ve savaş gemilerinde konuşlandırılmışken, bu saldırılar yüksek alarm durumuna yol açtı. Kimliğinin gizli kalması koşuluyla istihbarat hakkında konuşan ABD’li yetkililer, komutanların herhangi bir İran misillemesine yanıt vermeye hazır olduklarını söyledi.

Amerika Birleşik Devletleri İran’a nasıl saldırdı?

ABD’li bir yetkiliye göre Amerikan B-2 bombardıman uçakları, Fordo’daki tesise altı adet 30 bin librelik bomba (sığınak delici olarak biliniyor) ve Natanz’a da iki bomba attı. Aynı yetkili New York Times’a ABD denizaltılarının Natanz ve İsfahan’daki tesislere 30 seyir füzesi ateşlediğini söyledi.

İran’daki nükleer tesisleri vuran B-2’lerin Missouri’deki üssünden hiç durmadan yaklaşık 37 saat uçtuğu ve bu sürede birkaç kez havada yakıt ikmali yaptığı bildirildi. Trump, Beyaz Saray’daki konuşmasında nükleer tesislerin “tamamen ve bütünüyle yok edildiğini” iddia ederek operasyonun başarılı olduğunu ileri sürdü. 

Trump, günlerdir İsrail’e, İran’ın derinlere gömülü nükleer zenginleştirme tesislerini yok etmek için gereken güçlü mühimmatları sağlayıp sağlamayacağını değerlendiriyordu. Sadece ABD ordusunun bu işi yapabilecek dev bombaları ve bunları taşıyabilecek uçakları var. Bu saldırılarla, ABD Hava Kuvvetleri’nin GBU-57 olarak bilinen Massive Ordnance Penetrator (Sığınak Delici) bombası ilk kez savaşta kullanıldı.

İran’ın seçenekleri

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, ABD saldırılarının ardından yaptığı açıklamada, İran’ın egemenliğini ve halkını savunmak için meşru bir karşılık verme hakkına sahip olduğunu söyledi; saldırıların ‘çirkin’ olduğunu ve ‘ebedi sonuçlar’ doğuracağını belirtti. ABD saldırısından saatler önce, İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi üyesi General Muhsin Rızai, devlet televizyonunda yaptığı açıklamada, Trump savaşa girerse İran’ın Amerikan askeri üslerini vuracağını, Basra Körfezi’ne deniz mayınları yerleştireceğini ve Hürmüz Boğazı’nı kapatmaya çalışacağını söylemişti.

Ancak İran’ın önünde zor kararlar var. ABD’ye karşılık verirse, süper bir askeri güçle büyük bir savaşa girme ve çöküş ya da yıllarca sürecek istikrarsızlık riskiyle karşı karşıya kalabilir. Geri çekilip ateşkesi kabul ederse, eski gücünün gölgesine dönüşebilir. Ortadoğu’da Irak, Bahreyn ve Kuveyt dahil olmak üzere, Pentagon için görev yapan 40 binden fazla Amerikan aktif görevde askeri ve sivili bulunuyor ve milyarlarca dolarlık silah ve askeri ekipman burada depolanmış durumda.

İran destekli Yemen’deki Husiler, mayıs ayında ilan edilen ateşkesi bozmakla ve Washington İsrail’in İran’a yönelik saldırılarına katılırsa ABD hedeflerine saldırmakla tehdit etti. Amerikan askeri yetkilileri, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatmak için gerekli deniz gücüne ve diğer kapasitelere hala sahip olduğunu söylüyor. Bu hamle, Basra Körfezi’ndeki herhangi bir ABD donanma gemisini kuşatma riski taşıyor.

ABD, İsrail’deki vatandaşlarını tahliye etmeye başladı. ABD büyükelçisi Mike Huckabee’ye göre tahliye, yolcu gemisi, tarifeli uçuş, özel uçuş ya da ABD hükümeti tarafından sağlanan bir uçuşla gerçekleştirilebilir.

İran’da neler oldu?

Pazar sabahı erken saatlerde gerçekleşen ABD bombardımanı, İsrail’in cumartesi günü İran’daki füze alanları ve bir nükleer tesise yönelik hava saldırılarının ardından geldi. İsrail kuvvetleri, Fordo’ya saldırı yolunda olması muhtemel Ahvaz bölgesindeki füze fırlatma ve radar alanlarını hedef aldı.

Cumartesi günü, İsrail ayrıca saldırılarında İran’ın en güçlü askeri gücü olan Devrim Muhafızları’na bağlı üç komutanı öldürdüğünü duyurdu. İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, acil savaş planlarına aşina üç İranlı yetkiliye göre suikast endişesiyle önlemler alıyor. Yetkililer, komutanlarıyla artık genellikle güvenilir bir yardımcı aracılığıyla iletişim kurduğunu ve yardımcılarının ölmesi halinde yerlerine geçecek isimleri belirlediğini söyledi.

İsrail saldırılarında sivil halk ağır kayıplar verdi. İsrail füzeleri bazı apartmanlara ve yerleşim alanlarına isabet etti. İran sağlık bakanlığı, cumartesi günü itibarıyla İsrail’in saldırılarının başlamasından bu yana 54’ü kadın ve çocuk olmak üzere 400’den fazla İranlının öldüğünü ve en az 3 bin kişinin yaralandığını açıkladı.

İsrail’de neler oldu?

ABD saldırılarının ardından, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu video açıklamasında Trump’ı övdü ve “dünyanın en tehlikeli rejiminin en tehlikeli silahlara sahip olmasını engellemek adına harekete geçtiğini” söyledi. Netanyahu, saldırıların Amerikan ve İsrail orduları arasında tam koordinasyon içinde gerçekleştirildiğini ve saldırıların ardından Trump ile görüştüğünü ifade etti. Pazar sabahı, İran İsrail’e bir füze yağmuru başlattı, bu da İsrail’in kuzey ve merkez bölgelerinde hava saldırısı sirenlerinin çalmasına neden oldu. İsrail acil servisleri, son saldırıda en az 10 kişinin yaralandığını duyurdu.

İsrail ordusu, İran’ın olası yeni saldırılarına karşı hazırlık olarak okulların ve birçok işyerinin süresiz kapalı kalmasını emretti. Cumartesi günü İran, İsrail’e çok sayıda balistik füze fırlattı ve insansız hava araçları gönderdi. Bu dronlar, İsrail’in kuzeyinde ve İsrail kontrolündeki Golan Tepeleri’nde hava saldırısı sirenlerinin çalmasına neden oldu.

Massive Ordnance Penetrator nedir?

ABD Hava Kuvvetleri, Massive Ordnance Penetrator (Sığınak Delici) ya da GBU-57 olarak bilinen bombasını yeraltı savunmalarını delmek için geliştirdi. ABD bu silahı ilk olarak 2004 yılında George W. Bush yönetimi sırasında, İran ve Kuzey Kore’deki dağların derinliklerine inşa edilen nükleer tesisleri hedef almak amacıyla tasarlamaya başladı. Bu bomba, Trump’ın ilk döneminde test edildi ve ABD cephaneliğine eklendi.

Bomba, benzer boyuttaki genel maksatlı bombalara kıyasla çok daha kalın bir çelik gövdeye sahip ve daha az miktarda patlayıcı içeriyor. Ağır gövde, bombanın toprak, kaya ya da betonu delerek hedefe ulaşmasını ve ardından patlamasını sağlar.