Avrupa Komisyonu, Rusya'dan yapılan doğalgaz ithalatını aşamalı olarak sona erdirmek için yeni bir yol haritası hazırlıyor. Yeni sözleşmelere yasak 2024 sonunda yürürlüğe girecek, uzun vadeli kontratların ise 2027 sonuna kadar sona erdirilmesi hedefleniyor.

Avrupa Birliği (AB), Rusya ile enerji bağlarını tamamen koparma yolunda önemli bir adım atmaya hazırlanıyor. Avrupa Komisyonu’nun haziran ayında açıklaması beklenen yeni önerisine göre, üye ülkelerin Rusya ile yeni doğalgaz alım sözleşmesi yapmaları yasaklanacak. Mevcut kısa vadeli (spot) sözleşmelerin de yıl sonuna kadar sona erdirilmesi planlanıyor.

Komisyonun planı, Rusya ile uzun vadeli doğalgaz boru hattı ve sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) sözleşmelerini ise 2027 sonuna kadar kademeli olarak sonlandırmayı öngörüyor.

Kararın, Avrupa'nın hâlen önemli miktarda doğalgaz tedarik ettiği Rusya ile enerji bağımlılığını tamamen sonlandırma amacı taşıdığı belirtiliyor. 2022’de başlayan Ukrayna işgalinin ardından Rus gazı Avrupa’ya yönelik olarak büyük oranda azalmış olsa da hâlen Türkiye üzerinden boru hattıyla ve LNG sevkiyatları yoluyla kıta ülkelerine ulaşmaya devam ediyor.

ABD gazı için fırsat penceresi

Yeni yasakların, ABD başta olmak üzere Katar, Kanada ve Afrika gibi alternatif tedarikçilerden LNG ithalatını artıracağı öngörülüyor. Avrupa Birliği, ABD ile yürütülen ticaret müzakereleri kapsamında bu konuya da yer veriyor.

Komisyonun önerisi, AB üyesi ülkelerin doğalgaz tedarikinde kaynak çeşitliliğini artırmasını ve Rusya’ya yapılan enerji ödemelerini kademeli olarak durdurmasını hedefliyor. 2024 yılında AB ülkeleri, Rusya’dan toplam 23 milyar avro değerinde enerji ithalatı yaptı. Bu rakam, geçen yıl Ukrayna’ya sağlanan askeri yardımı aşmış durumda.

Ancak planın hayata geçmesi, alternatif kaynaklardan yeterli LNG tedarik edilmesine bağlı. Yeni arzın özellikle ABD ve Katar’dan 2027 itibarıyla hız kazanması bekleniyor.

Ticari detaylar ve hukuki boşluklar

Öneri kapsamında Avrupa gaz piyasasında şeffaflığın artırılması da planlanıyor. Şirketlerin gaz tedarikine ilişkin hacim ve sözleşme süresi gibi bilgileri ulusal otoriteler ve Komisyon’la paylaşması gündeme gelebilir.

Mevcut durumda, Rusya’nın Kuzey Kutbu’ndaki Yamal LNG tesisinden TotalEnergies, Naturgy ve Securing Energy for Europe gibi şirketlerin uzun vadeli sözleşmeleri bulunuyor. Bu sözleşmelerin nasıl feshedileceği henüz net değil.

Teoride, Rus gazına doğrudan yaptırım uygulanması hâlinde, Avrupa’daki alıcılar “mücbir sebep” ilan ederek sözleşmelerden çekilebilir. Ancak Macaristan ve Slovakya gibi ülkelerin itirazı nedeniyle bu tür bir yaptırımın oybirliği ile kabul edilmesi mümkün görünmüyor.

Komisyonun değerlendirdiği bir diğer araç ise gümrük tarifeleri ve kotalar gibi ticaret odaklı önlemler. Bunlar, nitelikli çoğunlukla kabul edilebiliyor. Ancak bu tedbirlerin şirketlerin sözleşmelerden çıkışını kolaylaştırıp kolaylaştırmayacağı ve fiyatlar üzerindeki etkisi henüz belirsiz.

Nükleer ve petrol ithalatı da hedefte

Yol haritası, Rusya’dan nükleer madde ithalatının da sona erdirilmesini içeriyor. Özellikle Rus yapımı VVER reaktörlerinde kullanılan uranyumun alternatif kaynaklardan temini teşvik edilecek.

Petrol konusunda ise hâlen Rusya’ya bağımlılığı süren Slovakya ve Macaristan gibi ülkelerden 2027 sonuna kadar bu bağımlılığı nasıl sona erdireceklerine dair plan sunmaları istenecek.