ABD Avrupa'nın en büyük nükleer gücü ancak Washington'ın taahhüdüne ilişkin şüpheler liderlerin silah düzenlemelerini sorgulamasına neden oluyor.

Rusya'nın Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinden iki hafta sonra Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Moskova'ya bir mesaj göndermek için Paris'in 20 kat altına indi. Poker adı verilen bir tatbikatı yönetmek üzere Fransa'nın başkanlık sarayının altındaki nükleer sığınağına girdi. Yetkililer Mart 2022'deki o gece tatbikatında günler önce ülkesinin nükleer güçlerini yüksek alarm durumuna geçirerek Batı'ya üstü kapalı bir tehdit savuran Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yanıt vermek istiyorlardı.

Fransız yetkililere göre komutanlar bir Rus casus uydusunun uzaktaki havaalanlarının üzerinden geçmesini beklediler ve Kremlin'in izleyeceğinden emin oldukları tatbikatları başlattılar. Rafale savaş uçakları, stratejistlerin nükleer sinyalizasyon olarak adlandırdıkları yüksek riskli bir pandomimin parçası olarak, isimsiz bir ülkeye saldırı simülasyonu yapmak üzere sahte silahlar taşıyarak havalandı.

Fransa bu tür sinyaller gönderme kabiliyeti açısından sıra dışı. Dünyanın sekiz nükleer gücü arasında Avrupa'da sadece Fransa ve İngiltere bulunuyor. Bölgedeki en büyük nükleer güç ABD-Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü müttefikleri Almanya, İtalya, Hollanda, Belçika ve Türkiye, sınırları içindeki üslerde Amerikan nükleer silahlarına ev sahipliği yapıyor. 

ABD Başkanı Donald Trump'ın Rusya'ya diplomatik açılımının, Ukrayna'ya yardımın geçici olarak durdurulmasının ve Avrupa'ya yönelik düşmanlığının ardından ABD'nin koruması giderek şüpheli görünüyor. Bu durum, ABD'den bağımsız olarak Fransa ve İngiltere'nin cephaneliklerini de kapsayan bir Avrupa nükleer şemsiyesine yönelik çağrıların artmasına yol açtı. Almanya Şansölye adayı Friedrich Merz geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada diğer Avrupa ülkelerine atıfta bulunarak “Nükleer silahların paylaşımı konuşmamız gereken bir konu” dedi. Merz ve Macron, Merz'in kasım ayında seçimleri kazanmasından bu yana en az üç kez bir araya geldi ancak her iki taraf da nükleer silahları tartışıp tartışmadıklarını söylemedi. 

Tam olarak uygulanması yıllar alabilir

Avrupa'da bir nükleer kapasite yaratmak, Soğuk Savaş sırasında ABD tarafından NATO bünyesinde kurulan onlarca yıllık sistem ve prosedürleri altüst edecektir. Pahalı, teknik açıdan zorlu, tam olarak uygulanması yıllar alacak ve Kuzey Kore ve İran gibi yeni ortaya çıkan güçler tarafından zaten hırpalanmış olan küresel nükleer silah anlaşmalarının hassas bir şekilde yönlendirilmesini gerektirecek. Ayrıca Avrupa ülkelerini egemenlik paylaşımı konusunda zorlu seçimler yapmaya da zorlayacaktır.

Trump yönetimi, Avrupa'nın nükleer duruşu üzerindeki hakimiyetinden vazgeçmek istediğine dair hiçbir işaret göstermiyor. Savunma Bakanı Pete Hegseth bu yılın başlarında NATO karargahında yaptığı açıklamada Avrupa'nın kıtadaki konvansiyonel güvenliğe sahip çıkması gerektiğini söyledi. Konvansiyonel güvenlik nükleer olmayan silahlar anlamına geliyor.

Hegseth Brüksel'i ziyaret ederken, iki ABD B-52 Stratofortress ağır bombardıman uçağı müttefik savaş uçaklarıyla eğitim uçuşları yapmak üzere bir İngiliz havaalanına geldi. İngiliz düşünce kuruluşu Chatham House'da yardımcı araştırmacı olan Minna Alander, “B-52'lerin Stockholm üzerinde uçtuğunu görmek güzel ama bu tek başına nükleer caydırıcılık değil. Caydırıcılık ABD başkanının siyasi kararlılığına bağlıdır” dedi. 

Fransa yıllar sonra haklı mı çıktı?

Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, NATO karargahında kısa süre önce düzenlenen bir toplantıda herhangi bir nükleer şemsiyenin Polonya'nın güvenliğine fayda sağlayacağını söyledi. NATO müttefiki Fransa ile bu konularda işbirliği yapmanın kesinlikle açık ve doğal olduğunu söyledi. Almanya 1950'lerden bu yana ABD'nin topraklarında nükleer silah üslenmesine izin veriyor ve Alman yetkililer Fransa ya da İngiltere ile benzer düzenlemeler yapılsa bile bu korumayı mümkün olduğunca sürdürmek istediklerini söylüyorlar.

Avrupa'daki Amerikan nükleer silahları ABD'nin kontrolü altında ve ABD uçaklarında ABD komutası altında ABD mürettebatı tarafından taşınıyor ancak NATO gözetimi altında savaş zamanında kullanılmak üzere nükleer silah sahibi olmayan müttefiklere de verilebilirler. Uzun süredir Avrupa'yı ABD'den bağımsız güvenlik seçenekleri geliştirmeye çağıran Macron ve yurttaşları için bu değişim, yıllar sonra haklı çıktığını gösteriyor. Ordunun nükleer kuvvetler bölümünü yönetmiş eski bir Fransız Deniz Kuvvetleri subayı olan Jean-Louis Lozier, “Şimdiye kadar Fransızların önerileri pek karşılık bulmuyordu” dedi.

Nükleer koruyucu devletleri değiştirmek NATO içinde bile kolay olmayacaktır. İngiltere nükleer silahlarını sadece denizaltılardan fırlatabiliyor. Uzmanlar, Fransız nükleer silahlarının Fransız olmayan uçaklardan ya da denizaltılardan fırlatılabilmesi için kapsamlı bir yeniden tasarıma ihtiyaç duyacağını söylüyorlar.

Başarısız testler

Dünya Savaşı sırasında İngiltere, 1945 yılında atom bombasını icat eden Manhattan Projesi'nin başlatılmasına yardımcı olmuştu. Daha sonra kendi bombasını geliştirerek ABD ve Sovyetler Birliği'nden sonra üçüncü atom silahına sahip devlet oldu. O zamandan bu yana nükleer silahlar konusunda talihi yaver gitmedi.

İngiltere bugün nükleer savaş başlıklarını taşımak için yalnızca dört denizaltıya güveniyor. Yaklaşık 250 savaş başlığı ile büyük nükleer ülkeler arasında en küçük nükleer cephaneliğe sahip. İngiliz hükümeti amacının “asgari, güvenilir, bağımsız bir nükleer caydırıcılığı” sürdürmek olduğunu söylüyor. Ancak Londra nükleer gücünü yönetmekte zorlanıyor. 

İngiltere'nin üst düzey askeri yetkilileri geçen yıl bir nükleer füze test atışını izlemek üzere bir denizaltıda toplandı. Trident'in Atlantik Okyanusu'nun ortasına doğru birkaç yüz kilometre yükselmesi gerekiyordu. Bunun yerine yanlış ateşlendi ve doğrudan denize düştü.  Bundan önceki test de iyi gitmemişti. 2016 yılında Florida açıklarında fırlatılan ve Afrika'ya doğru uçmak üzere programlanan silahsız bir füze bunun yerine ABD'ye yöneldi ve rotasından o kadar tehlikeli bir şekilde saptı ki komutanlar kendini imha mekanizmasını tetiklediler.

ABD ile yakın ittifak, İngiltere'nin nükleer caydırıcılığını mümkün olduğunca ucuza yürütmesine olanak tanıdı. İngiltere nükleer savaş başlıklarını taşıyan balistik füzeleri ABD'den kiralıyor. Bu Trident füzeleri Cape Canaveral yakınlarındaki İngiliz denizaltılarından Amerikan gözetimi altında test atışları yapılmakta ve Georgia'daki bir üste bakıma alınmaktadır. İngiltere'nin bombalarını taşıyan nükleer denizaltılarının içindeki bileşenlerin çoğu ABD'li satıcılardan alınıyor. İngiltere'nin kendi nükleer savaş başlığı, Jimmy Carter'ın başkan olduğu dönemde tanıtılan ABD W76 savaş başlığının tasarımına dayanmaktadır. ABD, Rusya'nın tamamı için nükleer hedefleme bilgilerini İngiltere ile paylaşıyor.

Londra şimdi de ordusunun geri kalanını zayıflatma riski taşıyan maliyetli ve gecikmeli bir yükseltme peşinde. 1990'lardan kalma Vanguard sınıfı denizaltılarını değiştiriyor ve 2023 ile 2033 yılları arasında yaklaşık 100 milyar sterlin (yaklaşık 129 milyar dolar) ayırdığı nükleer savaş başlıklarını yeniliyor. Maliyetler son yıllarda keskin bir şekilde arttı ve politikacılar artık nükleer ve konvansiyonel güçler arasında seçim yapmak zorundalar.

Avrupa caydırıcılık istiyor

Avrupa ülkelerinin nükleer silahlardan istedikleri şey, Kremlin'in Rusya'nın nükleer bir ilk saldırı başlatması halinde Avrupalıların korkunç zararlar verebileceğini bilmesinden kaynaklanan caydırıcılık. Fransa 1950'lerde ABD'ye meydan okuyarak nükleer silahlarını geliştirdiğinde, Başkan Charles de Gaulle'ün bombaların sadece “Rus ayısının kolunu koparması” gerektiğini, onu yok etmemesi gerektiğini söylediği aktarılmıştı.

Tamamen Avrupa'ya ait bir nükleer caydırıcılığın nasıl olabileceği daha yeni yeni tartışılmaya başlandı. ABD'nin bunu kabul edip etmeyeceği ise belirsiz. Muhtemelen bu tartışmaların sonuca ulaşması uzun zaman alacaktır. Meclisin dışişleri ve savunma komitesine başkanlık eden Fransız Senatör Cédric Perrin, Avrupa ülkelerinin Fransa'nın geçen yıl yaklaşık 6.6 milyar dolara mal olan nükleer gücünün masraflarını karşılamaya yardımcı olabileceğini söyledi. Perrin, Fransa'nın nükleer korumasının “bir bedeli olduğunu” ekledi.