Gülgiller familyasına (Rosaceae) ait, boyları 4-5 metreye kadar ulaşabilen ağaçlarda yetişen, bilimsel adı Cydonia oblonga olan ve kış aylarında çoğunlukla tükettiğimiz meyvenin ta kendisidir ayva. Sarı renkli ve lifli yapıda olan bu meyvenin cilt bakımından gıda paketlemesine kadar pek çok alanda adı geçmektedir.

Peki ayvanın çekirdeğinde saklı olan gizemi biliyor musunuz?

Ayva çekirdeğinden cilt maskesi yapımını güzellik ve cilt bakım önerilerinde mutlaka duymuşuzdur. Bu maskeyi yapmak için ayva çekirdeklerini suya atıp beklettiğimizde jelimsi bir madde ortaya çıktığını görürüz. Aslında o jelimsi madde ayva çekirdeğindeki müsilajın ortaya çıkmasıyla meydana gelir. Müsilajlar genellikle jelleştirici, koyulaştırıcı ajanlar olarak bilinen çözünür besin lifleridir. Suda çözünmeyen müsilajlar büyük miktarlarda suda şişer ve suyu emer. Doğal yapışkanlık özelliği, toksik olmaması, düşük maliyetli, kolay bulunabilirliği, yumuşatıcı ve tahriş edici olmayan doğası nedeniyle sentetik malzemelerde de tercih edilir. Bu gibi özellikler de ayva çekirdeği özütünün biyopolimer olabilmesini sağlayan en önemli unsurlardır. Ayrıca ayva çekirdeği müsilajı (AÇM), sıcaklık, iyonik güç veya pH gibi çevresel uyaranlara yanıt olarak farklı ilaçların sürekli salınımı için matriks (biyolojik faaliyetlerin gerçekleştiği yapay kalıp) olarak işlev görebilen akıllı bir uyarana duyarlı biyomalzemedir. Bu nedenle ayva çekirdeği müsilajı, farklı biyomedikallerde kullanılacak potansiyel akıllı biyomateryal olarak kullanıldığı gibi gıda, tıbbi ve farmasötik alanlarda akıllı uyaranlara duyarlı bir biyomateryal olarak da kullanılmaktadır.

Yine AÇM ile ilgili yapılan farklı bir araştırmada ayva çekirdeğinin metanol ile hazırlanan özütünde kayda değer bir antioksidan özelliği olduğu ve linoleik asit oksidasyonunu engelleme kapasitesinin E vitamininden bile daha yüksek olduğu görülmüştür. Yağ asitlerinin oksidasyonu, kötü koku oluşması ve besin değeri kayıpları gibi olumsuzluklara neden olduğu için bu sonuç oldukça önemlidir. Halk arasında yüz kremi olarak da kullanılan ayva çekirdeği ekstresinin tespit edilen değerleri bu kullanımı doğrulamaktadır.

Diğer yandan, AÇM’nin yenilebilir biyofilm kaplaması olarak da kullanılması üzerine birçok araştırma yapılmış ve tatmin edici sonuçlara ulaşılmıştır. Bunlara örnek olarak gıdaların raf ömrünü doğal yollardan uzatmak için kullanılmasıdır. Bununla ilgili olarak yenilebilir film ve kaplama teknolojisi alanında yapılan çalışmalar giderek gelişmektedir. Bunun en büyük nedeni ise son yıllarda artan plastik ambalajların tüketimiyle artan çevresel sorunlar da doğada kolay yok olabilen yenilebilir filmler üzerine yapılan araştırmaları tetiklemesidir. Bunun için ayva çekirdeği müsilajı, kitosan ve guar gam ile yenilebilir filmler elde edilerek filmlerin özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmanın sonucuna göre ise elde edilen filmlerin suda çözünür özellikte, yüksek nem içeriğine, düşük yoğunluğa ve su buharı geçirgenliğine sahip olduğu görülmüştür. Bu sayede bu filmlerin üretim aşamasındaki yapılacak bazı iyileştirmelerle beraber geleneksel paketler ile birlikte kullanıldıkları zaman ürün kalitesini ve raf ömrünün geliştirilmesine yönelik çalışmalarla desteklenebileceği görülmektedir.

Kaynakça

1. Merta, T., Yavaşera, R., Sunnaa, Ç., & Karagözlera, A. A. Ayva Çekirdeğinin Bazı Antioksidan Parametrelerinin Araştırılması. 

2. ÇAKMAKÇI, S., & GÖKALP, H. Y. GIDALARDA KISACA OKSİDASYON; ANTİOKSİDANTLAR VE GIDA SANAYİİNDE KULLANIMLARI. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2). 

3. Fuller, S., Beck, E., Salman, H., & Tapsell, L. (2016). New horizons for the study of dietary fiber and health: a review. Plant foods for human nutrition, 71(1), 1-12. 

4. Hussain, M. A., Muhammad, G., Haseeb, M. T., & Tahir, M. N. (2019). Quince seed mucilage: a stimuli-responsive/smart biopolymer. Functional biopolymers. Polymers and polymeric composites: a reference series, Springer, Cham, 127-148. 

5. ERKAYA KOTAN, T., DAĞDEMİR, E., & ŞENGÜL, M. (2017). Kaşar Peyniri Üretiminde Yenilebilir Kaplama Olarak Ayva Çekirdeği Jelinin Kullanımı ve Olgunlaşma Süresince Peynirlerin Bazı Kalite Özelliklerinin Araştırılması.