Beş kişi elli kişinin harcadığını harcar mı, harcar!
Beş kişi elli kişinin harcadığını harcar mı, harcar!
Beş kişi, gelir dağılımının en tepesinde bulunan, en zengin beş kişi ya da yüzde 5'lik kesim…
Elli kişi, yoksuldan zengine doğru olan elli kişi, bir başka ifadeyle toplumun yarısı…
İşte o tepedeki yüzde 5’lik kesimin gelirden aldığı pay ve yaptığı harcama, yoksuldan zengine toplumun yarısının aldığı payla hemen hemen eşit.
2024 yılına ilişkin verilere göre toplumun ilk yüzde 50’si, gelirden yüzde 23,4 pay alıyor. En tepedeki yüzde 5’lik kesimin payı ise yüzde 22,8.
Bu veriler TÜİK’in bu yıl gerçekleştirdiği anket çalışmasıyla belirlenen 2024 yılına ait veriler. Her ne kadar bu çalışma “2025 yılı Gelir Dağılımı İstatistikleri” olarak tanımlanıyorsa da, referans alınan gelirin ve dağılımın 2024 yılına ait olduğunu unutmamak gerekiyor. Bu ayrıntı şu açıdan önemli; 2024 yılındaki gelir dağılımı, bu yıl daha da bozulmuş olabilir, tabii ki tersi de mümkündür. O yüzden dönemi vurgulamak önem taşıyor.
Geçmiş yıllara göre ne oldu?
Hanehalkı kullanılabilir gelirinin gelir gruplarına göre dağılımının belli bir yıldaki düzeyi tabii ki önemli ama bir de geçmiş yıllara göre nasıl bir değişim yaşanıyor, ona da bakmak gerek.
2024 yılındaki durumu gösteren son veriyi önceki yılların ortalamasıyla kıyasladım. Yazımdaki tabloda bu şekilde kıyaslamalı olarak yüzde 5’lik, yüzde 10’luk ve yüzde 20’lik gelir gruplarının aldığı paylara yer verdim. Her üç grupta da dikkati çeken ve renklerle de kolaylıkla görülebilen bir gerçek var…
En yoksul kesimlerin gelirden aldığı payda bir artış dikkati çekiyor. Arada kalan kesimlerin payı düşüyor, en zengin kesimin payında da bir artış var.
Yoksul kesimlerin payındaki artış, bu kesimlerin durumunun gerçekten iyileştiğine dönük bir işaret değil. Hanehalkı kullanılabilir net gelirine “ayni ve nakdi gelirler” ile “haneye yapılan karşılıksız yardımlar”, yani sosyal yardımlar ekleniyor. İşte bu kalemler en yoksul kesimler için sanki elde edilen gelir artmış gibi bir etki doğuruyor.
Bu söylediğimden herhalde kimse sosyal yardımların yanlış olduğunu düşündüğüm gibi bir sonuç çıkarmayacaktır. Vurgulamak istediğim ortada gerçek anlamda bir gelir artışının olmadığı.
Orta sınıf mı?
Yüzde 5’lik gelir gruplarına göre ilk dört grubun, yani yüzde 20’nin 2024 yılındaki gelirinde 2005-2023 ortalamasına kıyasla ağırlıkla sosyal yardımlar sayesinde bir artış var.
Beşinci yüzde 5’lik grubun payı aynı kalmış.
Toplayalım; eder yüzde 25 ve kalır yüzde 75. Bu yüzde 75’in en tepedeki yüzde 5’inin geliri önceki yıllar ortalamasına göre 1,4 puanlık bir artış kaydetmiş.
Aradaki yüzde 70’lik kesim ise kayba uğramış. Üstelik bu yüzde 70’lik kesimin içinde görece zengin olan 17’nci, 18’inci ve 19’uncu yüzde 5’lik kesimler de bulunuyor.
Gelir en tepedeki yüzde 5’te biraz daha birikmiş, bu kesimin harcama potansiyeli biraz daha artmış.
Bir dönemin gözde sloganlarından biri haleni gelen orta sınıf ise eridikçe erimiş.
Bir arpa boyu yol!
Resmi veriler ortaya koyuyor ki Türkiye gelir dağılımı bozukluğunu gidermede bir arpa boyu bile yol alamıyor.
En yoksul kesimlerin payında önceki yıllara göre gözlenen artış yanıltıcı. Bu kesimde yer alanların geliri, daha önce de vurguladım, sosyal yardımlar sayesinde bir miktar artmış görünüyor, o kadar. En zengin yüzde 5’e kadar olanların, yani arada kalanların, üstelik bunların bir kısmı da görece zengin, adeta canı çıkmış!
Sistem, zengini daha da zengin yapmış. Hele hele 2021’den itibaren…
Yüzde 21’den yüzde 23’e…
2005-2020 dönemi… En zengin yüzde 5’lik kesimin kullanılabilir gelirden aldığı payın ortalaması yüzde 21,1 düzeyinde.
2021-2024 dönemi… En zengin yüzde 5’lik kesimin kullanılabilir gelirden aldığı payın ortalaması yüzde 23,3’e çıkmış.
2020’den 2021’e geçişteki sıçrama ve sonrasındaki seyir dikkat çekici…
En zengin yüzde 5’lik kesimin 2020’de yüzde 21,3 olan payı bir yıl sonra yüzde 23,3’e yükseliyor. Söz konusu pay 2022’de yüzde 23,9, 2023’te yüzde 23,1, geçen yıl ise yüzde 22,8 olarak gerçekleşiyor.
