Bulgaristan gelecek yılın başında euro bölgesine katılmak için onay almayı bekliyor. Peki süreç nasıl işleyecek? Bloğun en yoksul ülkesi neden euro’ya geçmek istiyor?

Bulgaristan, Avrupa Birliği'nin Ocak 2026'da euro’ya geçme onayını alma yolunda ilerliyor gibi görünüyor. Bloğun en yoksul üyesi yıllardır ortak para birimine katılmak için zemin hazırlıyor ve birbirini izleyen hükümetler bunun diğer AB ülkeleriyle arasındaki refah farkını kapatmaya yardımcı olacağını iddia ediyor.

Jeopolitik çalkantıların yaşandığı bir dönemde Avrupa birlik olmaya çalışırken, Bulgaristan AB'den yeşil ışık almak için dar bir fırsat penceresine sahip olabilir. Karadeniz ülkesi, Hırvatistan'dan sonra son on yılda euro'yu kabul eden ikinci ülke olacak.

Bulgaristan neden Euro'ya katılmak istiyor?

Bulgaristan, 2007 yılında AB'ye katıldıktan kısa bir süre sonra, katılım anlaşması gereği euro üyeliği için çalışmaya başladı. Ancak ülke bu çabalarını üç yıl sonra, komşu Yunanistan'ı ve diğer bazı euro bölgesi ülkelerini neredeyse iflas ettiren Avrupa'nın devlet borç krizi nedeniyle askıya aldı. Sofya'daki hükümet, 2016'dan bu yana yenilenen çabalarla, ortak para birimini benimsemenin Balkan ülkesinin AB'nin karar alma sürecinde kenara itilmesini önleyeceğini ve ihracat odaklı ekonomisini bloğa daha fazla entegre etmesine yardımcı olacağını söyledi.

Euro’yu benimsemenin ekonomik mantığı nedir?

1990'lardaki hiperenflasyon krizinden bu yana Bulgaristan, levayı euro’ya bağlayan bir tür sabitlenmiş döviz kuru olan para kurulu düzenlemesi altında faaliyet gösteriyor. Bağımsız para politikası için çok az alana sahip olan ülke, Avrupa Merkez Bankası'nın kararlarına bağımlı durumda.

Bulgaristan hükümeti ve merkez bankası euro'ya geçişin işlem maliyetlerini azaltacağını, faiz oranlarını düşüreceğini ve ülkenin kredi notunu yükselteceğini savunuyor. Bu durum, siyasi istikrarsızlık ve hukukun üstünlüğüne ilişkin endişeler nedeniyle azalmış olan yabancı yatırımları artırabilir. Uluslararası Şeffaflık Örgütü tarafından yapılan bir değerlendirmeye göre Bulgaristan, AB'nin en çok yolsuzluk yapılan ikinci ülkesi konumunda.

Euro’nun benimsenmesi, birçok ziyaretçinin para birimlerini değiştirme ihtiyacını ortadan kaldırarak, ulusal ekonomik çıktının yüzde 12'sinden fazlasına katkıda bulunan Bulgaristan'ın turizm endüstrisine de yardımcı olacak. Ancak bazı analistler euro bölgesinin yapısal sorunlarına ve bazı üyelerinin yüksek borç seviyelerine maruz kalınmaması konusunda uyarıda bulundu ve ECB'nin geçmişteki bazı politikalarını eleştiriyor.

Bulgaristan'da euro’ya katılım konusundaki siyasi tartışmalar neler?

Euro’ya geçiş, Bulgaristan'da Rusya yanlısı ve milliyetçi Revival partisi ve bazı düzen karşıtı gruplar da dahil olmak üzere bazı siyasi partiler tarafından şüpheyle karşılandı. Parlamentodaki üçüncü büyük parti olan Revival, Bulgaristan'ın çok fazla egemenlik hakkı verdiğini söyleyerek konuyla ilgili bir referandum çağrısında bulundu ve ülke çapında protesto gösterileri düzenleme tehdidinde bulundu. Referandum önerisi, 470 binden fazla kişinin desteğine rağmen, geçen yıl ülkenin Anayasa Mahkemesi tarafından, konunun parlamentoda ezici bir çoğunlukla onaylanan Bulgaristan'ın AB üyelik anlaşması ile karara bağlandığı gerekçesiyle reddedildi.

Euro’nun kesin kabul tarihine ilişkin benzer bir referandum Mayıs 2025'te Cumhurbaşkanı Rumen Radev tarafından gündeme getirildi ancak talep Bulgaristan anayasasını ve bir dizi AB anlaşmasını ihlal ettiğini söyleyen Parlamento Başkanı Nataliya Kiselova tarafından reddedilmişti.  ABD'de eğitim görmüş eski bir hava kuvvetleri pilotu olan ve Kremlin'in görüşlerini yansıtmasıyla da tanınan Radev, hazırlıksızlığın yoksulluğu derinleştirme riski taşıdığını savundu.

Bulgar halkı Euro'ya geçme konusunda ne düşünüyor?

Bu konu Bulgarları ikiye bölmüş durumda ve birçoğu para birimi değişikliğinin enflasyonu arttıracağından korkuyor. Mayıs ayında yapılan bir anket, Bulgarların yalnızca beşte birinin Ocak 2026'dan itibaren euro’ya geçilmesini onayladığını ve yarısından fazlasının geçişin etkileri konusunda yeterince bilgilendirilmediğini düşündüğünü gösterdi. Daha önce yapılan anketlerde, katılımcıların üçte ikisinden fazlası ortak para birimine katılmanın fiyatların yükselmesine yol açacağından korktuklarını söylemişti. Bu tür şüpheler yeni üyeler için alışılmadık bir durum değil. Örneğin Letonya'da, ülke 2014 yılında euro'ya katıldığında nüfusun yarısı geçişe karşı çıkmıştı.

Bulgaristan ortak para birimine hazırlanmak için ne yaptı?

Bulgaristan, özellikle Yunanistan'daki borç krizi ve Baltık ülkelerindeki bankaların karıştığı kara para aklama skandallarının ardından, yeni üyeler kabul etmekten çekinen diğer euro ülkelerinden gelen pek çok şüpheyle karşı karşıya kaldı. 2014'te ülke içinde yaşanan bankacılık krizinin ardından Bulgaristan, ERM-2 olarak bilinen döviz kuru mekanizması ile birlikte AB'nin bankacılık birliğine katılabilmek için mali denetimini güçlendirdi. Yetkililer ayrıca ECB'nin bir dizi eksikliğe işaret etmesinin ardından Bulgaristan merkez bankasını yöneten yasal çerçeveyi de güncelledi.

Bulgaristan yıllardır bütçe açığını ve borcunu AB gerekliliklerinin oldukça altında tuttu, bloktaki en düşük borç-GSYİH seviyelerinden birine sahip. Ülke ayrıca, Rusya'nın Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinin fiyatlarda bir sıçramayı tetiklemesinin ardından 2025'in başlarında enflasyonu AB'nin hedef sınırları içine çekmeyi başardı.

Bulgaristan'ın euro'ya katılabilmesi için ne yapması gerekiyor?

Bulgar hükümeti 2026 yılında euro'ya geçilmesi için bastırıyor ve Avrupa Komisyonu ile Avrupa Merkez Bankası'ndan Bulgaristan'ın tüm gereklilikleri yerine getirip getirmediğini değerlendiren raporları talep etti. İki kurum raporları 4 Haziran'da yayınlamayı planlıyor. Bu işlem tamamlandıktan sonra AB'nin yürütme organı olan Komisyon'un, tüm üye ülkeler tarafından onaylanması gereken bir teklif hazırlaması gerekiyor. Bulgaristan'ın mevcut leva-euro sabitine uyması gerektiğinde ısrar ettiği nihai para birimi dönüşüm oranı, bloğun maliye bakanları tarafından belirlenecek.

Bulgaristan neden euro'yu daha önce kabul etmedi?

Sıkışık takvim ve derinleşen siyasi bölünme, euro’yu destekleyen ezici bir parlamento çoğunluğuna rağmen Bulgaristan'ın her zaman zorlu bir mücadeleyle karşı karşıya olduğu anlamına geliyordu. Yolsuzluk karşıtı kitlesel protestolar bir seçim dalgasını tetikledi ve 2021'den bu yana yapılan yedi seçimde de istikrarlı bir çoğunluk sağlanamadı. Euro’ya geçilmesinden yana olan bazı muhalif politikacılar, Bulgaristan para birimine geçiş konusunda son onayı alır almaz hükümete karşı güvensizlik oylaması tehdidinde bulunuyor.

Euro bölgesine başka kim katılmak istiyor?

Romanya, artık resmi bir hedef tarihi olmamasına rağmen ilgisini ifade etti. Tüm AB üye ülkeleri euro bölgesine katılmakla yükümlü olsa da Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Macaristan, özellikle son enflasyon artışı gibi ekonomik krizler sırasında bağımsız para politikasının kendileri için hayati önem taşıdığını söyleyerek resmi adımları atmakta isteksiz davrandılar.