Moderna ve BioNTech hisseleri 2021 zirvelerinden bu yana çakıldı ve kurucularının servetlerinden milyarlarca dolar silindi. ABD’deki aşı karşıtlığı tartışmalarının da durumu kötüleştirmesi bekleniyor.
Moderna ve BioNTech hisseleri 2021 zirvelerinden bu yana çakıldı ve kurucularının servetlerinden milyarlarca dolar silindi. ABD’deki aşı karşıtlığı tartışmalarının da durumu kötüleştirmesi bekleniyor.
29 Eylül 2025, 17:00 Güncelleme: 30 Eylül 2025, 08:52
Ağustos 2021’de, Moderna ve BioNTech gibi biyoteknoloji firmalarına yatırım yapanlar adeta zirvedeydi. Her iki şirket de başarılı Covid-19 aşıları sayesinde milyarlarca dolar kâr ederken, hükümetler dünya genelinde insanları aşı olmaya teşvik ediyor ve faturayı ödüyordu. Hisseler 9 Ağustos 2021'de zirveye ulaştı ve toplamda 304 milyar dolarlık bir piyasa değeri elde ettiler; Moderna 195 milyar dolarla Merck’ten daha değerli hale geldi, üstelik Merck’in gelirleri Moderna’nın üç katından fazlaydı.
İki şirketten sekiz milyarder çıktı
O dönemde Forbes, bu iki şirketten sekiz milyarderi listeledi ve bu isimler toplamda 116 milyar dolar değerindeydiler. BioNTech’in erken yatırımcıları olan tek yumurta ikizleri Andreas ve Thomas Struengmann, hisse değerinden kişi başı 31 milyar dolarlık servet kazanmıştı. Moderna Başkanı Stephen Hoge ise 2,6 milyar dolarlık bir servete sahipti.
Şimdi ise bu servetlerin neredeyse tamamı silinmiş durumda. Aşı oranlarındaki dramatik düşüş ve hükümetlerin artık ödeme yapmak istememesi, Moderna ve BioNTech’in hisselerini sırasıyla yüzde 95 ve yüzde 78 oranında düşürdü. O sekiz milyarderden beşi hala milyarder statüsünde ama toplam servetleri şimdi sadece 28,8 milyar dolar, yani öncekinin üçte birinden az.
Şirketler için kötü haberler bununla da bitmedi. ABD'de aşı karşıtı söylemleriyle tanınan Robert F. Kennedy Jr., ABD Başkanı Donald Trump tarafından Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanı olarak atandı ve böylece FDA üzerinde denetim yetkisi kazandı. Şubat ayında göreve geldikten sonra tahmin edildiği gibi kaos yarattı: CDC (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi) direktörü de dahil olmak üzere binlerce sağlık çalışanını kovdu ve aşıların nasıl kullanılması gerektiğine dair önerilerde bulunan ACIP (Aşılama Uygulamaları Danışma Komitesi) üyelerinin tamamını görevden aldı.
Hisselerde yeni düşüşü tetikledi
Yatırım bankası TD Cowen’da kıdemli biyoteknoloji analisti olan Yaron Werber, “Seçimden sonra RFK net şekilde göreve geldiğinde sektör büyük bir değişim yaşadı. O zamandan beri Covid aşılarıyla ilgili her tartışmada hisselerde yeni bir düşüş oluyor" dedi. Pandemi döneminde, HIV’den gribe kadar her şeye yönelik mRNA aşıları vaat edildi ancak hem Moderna hem de BioNTech hala neredeyse tamamen Covid-19 aşılarına finansal olarak bağımlı. Moderna’nın geçen yılki 3,2 milyar dolarlık gelirinin yüzde 95’i Covid-19 aşı satışlarından geldi; BioNTech için bu oran 3 milyar dolarlık gelirinin yüzde 88’iydi.
BMO Capital Markets’ta kıdemli biyoteknoloji ve ilaç analisti Evan Seigerman, “RFK henüz ortada yokken bile Covid aşılarının kullanımı çok düşüktü" dedi. Moderna ve BioNTech hisseleri, 2021 sonlarından itibaren ABD'deki aşı oranlarıyla birlikte düşmeye başladı. Ekim 2022 itibarıyla Amerikalıların sadece yüzde 34’ü hatırlatma dozu almıştı; oysa en az bir doz almış olanların oranı yüzde 80’di. Dünya genelinde ise Aralık 2023 itibarıyla sadece yüzde 32’si en az bir hatırlatma dozu almıştı, bu oran ilk aşıyı olanların yüzde 67’sine kıyasla oldukça düşük.
Takip eden hatırlatma dozlarının kullanımı düşük kaldı. CDC verilerine göre, 2023-24 sezonunda Amerikalıların sadece yüzde 23’ü Covid hatırlatma dozu aldı. Yaşlılar arasında bile bu oran çok yüksek değildi; 65 yaş üstü Amerikalıların sadece yüzde 40’ı geçen yıl hatırlatma dozu oldu. Trump yönetiminin politikaları bu oranları daha da düşürecek gibi görünüyor. Ağustos ayında FDA, Moderna ve BioNTech’in en son Covid-19 aşılarını onayladı ama sadece 65 yaş üstü yetişkinlerle sınırladı. Daha genç bireyler ise ancak ciddi komplikasyon riski altındalarsa aşı olabilecek. Bu daha önceki "her yetişkin alabilir" politikasından önemli bir sapmaydı. 19 Eylül’de ACIP’in yeni, daha marjinal üyeleri, tüm Covid-19 aşıları için reçete zorunluluğu getirmeyi dahi tartıştı; bu karar aşının rutin alınmasını çok daha karmaşık hale getirebilirdi. Neyse ki sonunda bu öneri reddedildi.
William Blair’da biyoteknoloji analisti olan Myles Minter, "Bu aşıların halka sunuluş şekli, geleneksel bir ilaç onayından çok farklı. FDA onayı alırsınız ama ardından ACIP’in tavsiyeleri gerekir ve CDC bunları benimseyince sigorta şirketleri aşıları karşılar" ifadelerini kullandı. Ağustos ayında Moderna, 2025 satış beklentisini 1,5 ila 2,2 milyar dolar aralığına düşürdü. Bu önceki yıla göre en iyi ihtimalle yüzde 32'lik bir düşüş demek. BioNTech ise bu yıl için 2 ila 2,6 milyar dolar arasında gelir öngörüyor. Bu da en iyi ihtimalle yüzde 20 düşüş demek. TD Cowen analisti Tyler van Buren, “Aşı sezonuna böyle kötü bir başlangıçla, çoğu kişi Moderna’nın alt sınırda kalacağını düşünüyor” diyor.
"Talebin düşeceğini bilselerdi hisse geri alımı yapmazlardı"
Moderna, BioNTech’e kıyasla düşüşlere daha açık durumda. Moderna aşıyı tek başına geliştirirken BioNTech, dev ilaç firması Pfizer ile ortaklık yaptı; kârı yüzde 50 paylaştılar ama riskleri de yarıya indirdiler. Moderna ayrıca ABD pazarına daha bağımlı: Geçen yılki Covid aşı satışlarının yüzde 56’sı ABD’den geldi. Bu oran BioNTech ve Pfizer için yüzde 37'ydi. Ayrıca Pfizer-BioNTech ikilisi, Avrupa hükümetleriyle uzun vadeli sözleşmeler imzaladı ve bu pazarda yüzde 80’in üzerinde paya sahipken, Moderna yüzde 40 civarında kaldı.
BioNTech ve Moderna, zirve yıllarında elde ettikleri milyarlarca doları farklı şekillerde değerlendirdi. Moderna 2021’den bu yana kendi hisselerinden 5,3 milyar dolarlık geri alım yaptı. Bu şimdi pek de akıllıca bir yatırım gibi görünmüyor. Aynı dönemde 16,2 milyar dolar Ar-Ge harcaması yaptı ve haziran itibarıyla sadece 7,5 milyar dolar nakit ve menkul kıymeti kaldı. Morningstar’dan Andersen, “Eğer Moderna yönetimi, Covid aşılarına olan talebin böyle düşeceğini bilseydi, bazı şeyleri değiştirirdi. Muhtemelen hisse geri alımı yapmazlardı” diyor.
BioNTech riskleri azalttı
BioNTech ise daha tutumlu davrandı. Haziran itibarıyla hala 19 milyar dolar nakit ve yatırımda tutuyor. 2023’teki 19,5 milyar dolarla neredeyse aynı. Bu sürede 8,9 milyar doları Ar-Ge’ye harcadı. Moderna’dan farklı olarak, sadece 1,8 milyar dolar hisse geri alımı yaptı ve 2022’de 520 milyon dolarlık özel temettü dağıttı. TD Cowen’dan Werber, “BioNTech’in bilançosu çok daha iyi. Daha az nakit yakıyorlar çünkü başka şirketlerle de ortaklık yapıyorlar" diye ekledi.
Ayrıca daha geniş bir ürün portföyüne sahipler. Kuruluşu onkologlara dayanan BioNTech, yeniden kanser tedavilerine yöneliyor. Geçen yıl, bağışıklık sistemini kanser hücrelerine saldırmaya teşvik eden BNT327 adlı antikoru geliştiren Çinli biyoteknoloji firması Biotheus’u 800 milyon dolara satın aldı. Bristol Myers Squibb ile (1,5 milyar dolar ön ödeme karşılığında) ortaklık kurdular ve Covid-19 aşısında Pfizer ile yaptıkları gibi kâr-zarar oranını yüzde 50-50 paylaşacaklar. Bu da riskleri azaltıyor.
Leerink Partners’tan biyoteknoloji analisti Daina Graybosch, “Yatırımcılar artık Covid ve solunum yolu aşılarını düşünmek bile istemiyor. Onlar bu onkoloji portföyünü düşünmek istiyor” diyor. Moderna’nın küçük bir onkoloji programı olsa da esas olarak solunum yolu aşılarına odaklanmaya devam ediyor. Covid-19 aşısı dışında piyasadaki tek ürünü, burun, boğaz ve akciğerleri etkileyen RSV virüsüne karşı geliştirdiği aşı. Ancak RSV aşısı ve Moderna’nın grip/Covid kombinasyon aşısı, hem FDA hem de CDC’den engellerle karşılaştı. Bu da satışları etkiledi: RSV aşısı Mayıs 2024’te onaylandığından bu yana sadece 27 milyon dolar gelir getirdi.
Covid-19 aşılarına bağımlılıklarını azaltmaya çalışsalar da her iki şirketin kaderi hala büyük ölçüde Trump’ın kararlarına bağlı. Warp Speed projesiyle zirveye çıktılar, şimdi ise aşı karşıtı bir sağlık bakanının etkisiyle zorluk yaşıyorlar. Ama Trump dünyasında işler hızla değişebilir. Leerink Partners’tan Graybosch’un dediği gibi: “Eğer Trump bir sabah uyanıp, Warp Speed projesiyle Nobel kazanmak istediğine karar verip RFK’yı kovarsa, eminim hisse senetleri yükselir.”
