Daktilodaki yazım hatalarıyla milyoner olan girişimci sekreter
SOURCE:BBC Türkçe
1950'li yılların ABD'si. Teksas eyaletinde çalışan sekreter Betty Graham'ın, daktiloda sık sık yaptığı yazım hatalarını düzeltmesi gerekiyordu. Bunun için bulduğu dahiyane çözüm, hem on milyonlarca dolar kazanmasını hem de tarihe geçmesini sağladı.
Fotoğraf altı yazısı, Bette Graham, niyetinin "sadece daha iyi bir sekreter" haline gelmek olduğunu söylemişti.
Yazan, Witness History Programı
Unvan, BBC Dünya Servisi
27 Aralık 2025
Okuma süresi: 4 dk
1950'li yılların ABD'si. Teksas eyaletinde çalışan sekreter Bette Nesmith Graham'ın, daktiloda sık sık yaptığı yazım hatalarını düzeltmesi gerekiyordu. Bunun için bulduğu dahiyane çözüm, hem on milyonlarca dolar kazanmasını hem de tarihe geçmesini sağladı.
Bette Graham'in hikayesi 1924'te başladı. Dallas'ta doğdu ve annesi gibi bir sanatçı olacağını düşünerek resim ve çizime ilgi göstererek büyüdü.
17 yaşında asker Warren Nesmith ile evlendi ve ertesi yıl oğlu Michael dünyaya geldi.
Ancak İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Bette'nin hayalleri yıkılmaya başladı. Warren'dan ayrıldı ve sanatsal yeteneklerinin kendisini ve Michael'ı geçindirmeye yetmediğini fark etti.
Sekreterlik işi buldu ama yeni elektrikli daktilosuna bir türlü alışamadı. Bu nedenle yazdığı belgelerde yazım hataları biriktikçe birikti.
Bette Graham geçmişte Kuzey Teksas Eyalet Üniversitesi'yle yaptığı söyleşide "Yoğun çalışan bir sekreterdim ve o zamanlar yeni olan elektrikli daktiloda yazmayı yeniden öğrenmeye vaktim yoktu" diyor.
Sanat geçmişine sahip Bette, ressamların hatalarını fırçayla silerek gizlediklerini biliyordu ve kendisinin de aynısını yapıp yapamayacağını düşündü.
"Eve gittim, bir şişe aldım ve bir solüsyona biraz beyaz pigment koydum. Kağıda nüfuz etmesi için birkaç başka malzeme daha ekledim ve küçük suluboya fırçamı ofise götürüp hatalarımı bu şekilde düzeltmeye başladım" diyor.
"Kesinlikle dünya çapında dağıtılacak bir ürün icat etmeyi ya da milyon dolar kazanmanın bir yolunu bulmayı planlamıyordum. Sadece daha iyi bir sekreter olmaya çalışıyordum."
Betty'nin düzeltmelerini patronu hiç fark etmez ve sihirli sıvısını sekreter arkadaşlarına gösterdiğinde onlar da aynısından isterler.
Ancak ürünü tam istediği hale getirememişti ve bu nedenle küçük faciayla sonuçlanan deneylerine başladı.
"Kütüphaneye gidip geçici su bazlı boyanın formülünü araştırarak başladım. Bunun ideal bir pigment ve çözelti formülü olduğunu düşünüyordum. DuPont veya diğer kimya şirketlerini arayıp kullandığım ıslatıcı madde ve diğer bazı ürünlerin örneklerini istedim" diye anlatıyor.
Fotoğraf altı yazısı, Bette Graham, şirketini Gilette'e 47,5 milyon dolara sattı.
Sonra da bu formülü mutfağımda, ürünün özelliklerinin ne olması gerektiğine dair kendi bilgimden yola çıkarak oluşturdum. Ama tabii ki kimyager değilim ve birçok hata yaptım, hatta bir keresinde mutfağımı ateşe verdim."
Sonunda Betty, hızlı kuruyan ve yanmaz bir formül buldu.
"Sonra bu ürünü küçük şişelere koymaya başladım; bu şişeleri de tırnak cilası üreticisinden küçük miktarlarda alıyordum, çünkü çok fazla satın alamıyordum. Ardından küçük bir ev yapımı üretim hattı kurmaya başladım."
Betty iş kurmuş ve bugün daksil ya da tipeks diye bildiğimiz ürününe "sıvı kağıt" adını vermişti.
Betty ürünü pazarlayabilmek için, ofis malzemeleri dergilerine örnekler gönderdi ve bir dergide özel bir ürün olarak adı geçti. Bunun üzerine siparişler almaya başladı.
"Aslında o kadar çok talep aldım ki, adeta bunaldım. Bütün gün sekreter olarak çalışıyor, bazen de gece boyunca postaları yanıtlıyordum. 1962'den itibaren haftada bin şişeye kadar satış yapıyordum ki bu oldukça iyiydi."
Betty Graham bu başarıdan cesaret alarak sekreterliği bıraktı. Çalışanları ise 15 yaşındaki oğlu ve onun arkadaşlarıydı. Saatte bir dolar ücret ödüyordu.
Üretimi mutfağından arka bahçedeki bir karavana taşıdı. Ayrıca, işi yürütmesine yardımcı olan ikinci kocası Robert Graham ile evlendi.
"Pazarlamacımız yoktu. Arabayla bir şehre gidiyor, telefon rehberini alıp tüm tedarikçileri arıyorduk. Onlar da ürün numunelerimizi ofislere yolluyordu. Ofis malzemeleriyle ilgili kararları sekreterler veriyordu."
Betty'nin ürünü sekreterler arasında o kadar popüler oldu ki, 1965'te artık şirketin dokuz çalışanı ve otomatik bir üretim hattı vardı.
"İlk fabrikamıza 1969'da taşındık. 1972'de Toronto'da bir fabrika açtık. 1973'te de Brüksel'de bir fabrika açtık. Avustralya'da bir şube satın aldık ve orada da faaliyet göstereceğiz" diyordu.
Mutfağını neredeyse havaya uçuracak olan o bekar anne, yılda 25 milyon şişe ürün satan küresel bir işletme kurdu.
Fotoğraf altı yazısı, Bette Graham'ın oğlu Michael (en sağda) dönemin ünlü gruplarından The Monkees'in üyesiydi.
Fakat işler yolunda giderken, Betty'nin özel hayatı altüst oldu.
1975'te Robert ile çekişmeli bir boşanma yaşadılar. Robert onu şirketten uzaklaştırmaya çalıştı. Ayrıca ürünün formülünü değiştirerek, Betty'nin telif hakkı gelirini kesmeye çalıştı.
Ancak Betty kontrolü geri almayı başarmış ve şirketi 1979'da 47,5 buçuk milyon dolara Gillette'e satmıştı.
Betty, servetini iş dünyasında ve sanatta kadınları destekleyen vakıflar kurmak için kullandı.
En başından beri yanında olan oğlu Michael, hem annesinin ilk çalışanı hem de 1960'ların ünlü grubu The Monkees'in dört üyesinden biriydi.
Betty Graham 1980 yılında 56 yaşında öldü. Oğlu Michael ise 2021 yılında yaşama veda etti.
Artık dijital yazımın yaygınlaşmasına karşın, daksiller / tipeksler bugün bile ofis malzemeleri satan dükkanlarda yer alıyor.
