AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, dünya çapında köklü sözlük kurumlarının seçtiği "yılın kelimesi" sadece yılın öne çıkan terimlerini belirlemekle kalmıyor, aynı zamanda insanlığın içinden geçtiği teknolojik, sosyolojik ve psikolojik dönüşümleri de yansıtıyor.

Dünya genelinde "yılın kelimesi" listelerinde son yıllarda teknolojiyle doğrudan veya dolaylı olarak ilişkili kelimelerin artışı dikkati çekiyor. Özellikle Oxford Sözlük'ün 2015 yılında "Sevinç Gözyaşları Döken Yüz" emojisini yılın kelimesi seçmesiyle başlayan trend, yıllar geçtikte bambaşka bir boyuta doğru evrildi.

📲 Artık haberler size gelsin
AA'nın WhatsApp kanallarına katılın, önemli gelişmeler cebinize düşsün.

🔹 Gündemdeki gelişmeler, özel haber, analiz, fotoğraf ve videolar için Anadolu Ajansı
🔹 Anlık gelişmeler için AA Canlı

Son yıllar incelendiğinde, yılın kelimelerinde basit teknolojik araç tanımlarından (emoji, app, selfie) karmaşık etik ve psikolojik durumlara (post-truth, gaslighting, dijital vicdan) geçiş göze çarpıyor.

Gerçek-ötesinden beyin çürümesine

Oxford Sözlük'ün 2016 yılında "gerçek-ötesi/gerçek-sonrası" (post-truth) kelimesini yılın kelimesi seçmesiyle sosyal medya manipülasyonları dünya gündeminde ciddi şekilde yer almaya başladı.

2017 yılında merkezinde Facebook'un da yer aldığı Cambridge Analytica skandalının patlak vermesiyle birlikte Collins Sözlük "yalan haber"i (fake news) yılın kelimesi olarak belirledi.

2022 yılında ChatGPT'nin piyasaya sürülmesi sonrası üretken yapay zekalar tüm dünyanın gündemine gelirken, 2023 yılında "yapay zeka" Collins Sözlük tarafından yılın kelimesi seçildi. Cambridge Sözlük ise yılın kelimesi olarak "halüsinasyon"u (hallucinate) belirledi. Yapay zekaların zaman zaman hatalı bilgi vermesini anlatan kelime, bu araçlara tam olarak güvenilemeyeceğini anlatıyordu.

2024 yılında Oxford Sözlük tarafından yılın kelimesi seçilen "beyin çürümesi" (brain rot) son yılların en fazla etki yaratan kavramı oldu. Özellikle önemsiz veya zorlayıcı olmayan sosyal medya paylaşımlarının çok fazla tüketilmesi sonucu zihinsel ve entelektüel faaliyetlerin geriye gitmesini anlatan "beyin çürümesi", özellikle psikologların yıl boyunca sıkça dile getirdikleri bir sorun olarak tartışıldı.

- TDK'nin seçimi "dijital vicdan"

2025 yılına gelindiğinde ise teknoloji ve dijitalleşme kaynaklı sorunlar sözlüklerin hemen hemen hepsinin tercihi oldu. Yılın en öne çıkan kelimelerinden biri Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından seçilen "dijital vicdan" oldu.

İnsanların çoğu zaman gerçek hayatta sorumluluk almadıkları ya da almak istemedikleri konularda, sosyal medyada bir paylaşım ya da beğeniyle "vicdanlarını rahatlatma" eğilimine girdiklerini anlatan kavram, bu durumun bireysel duyarlılığı pasifize ederek vicdanı "tıklanabilir bir işleme" indirgediğini vurguluyor.