Önemseyip pür dikkat izlemek istediğiniz bir film veya dizi ya da dinlemek istediğiniz bir ders oldu mu? İşten çıkıp eve gittiniz ve çok sevdiğiniz bir yemek eşliğinde favoriniz olan o dizinin yeni bölümünü izlemek istiyorsunuz. Her şey hazır ve izlemeye başladınız tam o sırada komşunuz sürekli gürültü yapmaya başladı ya da derstesiniz pür dikkat dinlerken arkadan fısır fısır konuşma sesi geliyor. Çok sinir bozucu bir durum olsa da beynimizin bu duruma karşı bir önlemi var: Algıda seçicilik.

Beynin Kontrol Yöntemlerinden Biri, Algıda Seçicilik Nedir?

Algıda seçicilik çevreden veya kendi zihnimizden gelen ilgisiz bilgileri görmezden gelme, bastırma ve direnme yeteneğidir. Bu yetenek küçük çocuklar için daha zordur, genç yetişkinler için optimum düzeyde çalışırken yaşlandıkça daha sorunlu hale gelebilir. Algıda seçicilik nasıl çalışır? Yaşlandıkça neden değişir? Algıda seçiciliği eğitebilir miyiz?

Algıda seçicilik aslında bir tür engellemedir. Algıda seçici olmak aşırı bilgi tarafından bunalmadan düşünmemize, öğrenmemize, akıl yürütmemize, hatırlamamıza ve sorunları çözmemize olanak tanır. Aynı zamanda bedeni ve duyguları kontrol etmek açısından da çok önemlidir.

Algıda seçicilik, düşündüğümüz veya hafızamızdan geri getirdiğimiz şeyleri filtrelememize izin verir. Bu filtre üç işleve sahiptir.

İlk işlev, erişim işlevidir. Bu sayede önemli olan bilgilere ulaşmamıza izin verilir veya bilgiye ulaşmamız engellenir. Erişim, en önemli bilgiye odaklanmamıza ve birçok önemsiz detayı görmezden gelmemize yardımcı olur.

İkinci işlev ise silme işlevidir. Silme, zihnimize ulaşan potansiyel olarak dikkat dağıtıcı bilgileri veya artık önemli olmayan bilgileri kaldırır. Geçen hafta okulda yediğiniz bir öğle yemeğini düşündüğünüzde, muhtemelen masanızda oturan arkadaşları ve belki ne yediğinizi hatırlarsınız. Ancak muhtemelen sandalyenizin rengini hatırlamazsınız (bu bilgi sizin için çok önemli değilse).

Üçüncü işlev ise frenleme işlevidir. Frenleme, aşırı güçlü ve uygun olmayan tepkileri, düşünceleri veya davranışları azaltmamıza izin verir, örneğin ders sırasında oynadığımız oyuna kapılıp bağırmamıza engel olur. Bu üç işlev bizim için kritik öneme sahiptir.

Algıda Seçicilik Nasıl Test Edilir?

Algıda seçicilik yeteneğini test etmek için çeşitli testler bulunur. Bunlardan biri Stroop testidir. Test, dikkat temelinde seçici dikkati inceler. Bu testte, insanların renkli kelimelerin yazıldığı fontun rengini söylemesi beklenir.

Örneğin mavi, kırmızı ve yeşil renkleriyle kelimeler yazılır. Ancak mavi kelimesi kırmızı ile yazılmıştır. Örneğin, "mavi" kelimesi kırmızı renkte yazılmışsa, katılımcıların "kırmızı" demeleri beklenir.

Örneğin, "mavi" kelimesini görünce "kırmızı" olarak cevap vermek yerine beyin otomatik olarak kelimeyi "mavi" olarak okur. Bu duruma denir.