49 yıl önce ABD'de solaklar arasında dayanışmayı artırmak için “Left Handers Day” adı ile ilk kez gündeme gelen Dünya Solaklar Günü, her yıl farkındalık yaratmak amacıyla 13 Ağustos’ta kutlanıyor.

Dünya Solaklar Günü, insanları azınlıkta olan solak bireylerin deneyimlerini anlamak, onları desteklemek ve solaklığın olumlu yönlerini takdir etmeye teşvik etmek için her yıl 13 Ağustos'ta kutlanıyor. Bu amaçla solaklara özel etkinlikler, ürünler veya bilinçlendirme kampanyaları düzenleniyor dahası farklılıkları kutlamak için bir fırsat sunulmaya çalışıyor. 1976’da Solaklar Kulübü’nün kurucusu Dean R. Campbell tarafından başlatılan bu özel gün, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 10’unun karşılaştığı günlük engellere dikkat çekmeyi amaçlıyor. Gelin solaklar hakkında çok bilinmeyen bilgilere ve dünyaca ünlü solaklara yakından bakalım...

Tarih boyunca damgalanma

Ne yazık ki, solaklar tarih boyunca çoğu zaman şeytani ya da kötü niyetli olarak görüldü. Kara büyü, sık sık “sol el yolu” olarak anıldı hatta Orta Çağ’da solakların şeytanla iş birliği yaptıkları gerekçesiyle kazığa bağlanarak yakıldığı oldu. Bu önyargının oluşmasında, Tanrı’nın sağ elini tercih ettiği vurgusunun yer aldığı Hristiyanlık da dahil olmak üzere pek çok dini metnin sağ ele atfettiği önem etkili olmuş olabileceği değerlendiriliyor.

Tarih boyunca süregelen bu yaklaşım, günlük dile de yansımış; sol taraf kötülük, uğursuzluk ya da beceriksizlikle özdeşleşmiştir. Örneğin “uğursuz” kelimesi, Latince “sol” anlamına gelen “sinister” kelimesinden türemiştir. Benzer şekilde, “sağ” yönünü ifade eden kelimeler pek çok dilde “doğru” ya da “haklı” anlamı taşır. Fransızca’da “gauche” sakar anlamına gelir; İtalyanca “sinistra” yine olumsuz çağrışımlar taşır; İspanyolca ve Portekizce’de “por izquierda” ifadesi, yolsuzluk veya hileli iş yapmak anlamına gelebilir; Almanca’da “links” kelimesi, “sakar” anlamına gelen “linkisch” ile yakından ilişkilidir.

Bu tür ifadeler sayısızdır. Örneğin Lehçe “miec dwie lewe rece”, Hollandaca “twee linkerhanden hebben” ve Macarca “ketbalkezes” deyimlerinin hepsi “iki sol ele sahip olmak” yani sakar olmak anlamına gelir.

Eğitimde zorlama

Dolma kalemlerin icadından önce daldırma kalemle sol elle yazmak, mürekkebin kâğıda bulaşması anlamına gelirdi. Okullarda ise çocuklar sağ elleriyle yazmaya zorlanıyordu hatta sol ellerinin arkadan bağlandığı vakalar dahi belgelenmişti. Bu sert ve baskıcı uygulama, 2007 yılında yapılan bir araştırmaya göre, ABD’den Rusya’ya, Tayvan’a kadar farklı ülkelerde ve eğitim sistemlerinde yaygındı. Araştırmaya göre, doğuştan solak çocukların yaklaşık yüzde 59,3’ü sağ elini kullanmaya zorlanmıştı.

Kültürel çağrışımlar

Olumsuz çağrışımlar büyücülük ve sakarlık ile bitmiyor. Sol el dünyanın birçok yerinde hâlâ kirli kabul ediliyor. Örneğin Hindistan, Pakistan, Nepal ve Orta Doğu'da sol elle bir şeyler almak ya da yemek yemek kaba bir davranış olarak kabul edilir. İslam'daki kişisel hijyen kuralları uyarınca, Müslümanlar arasında temizlik için sol elin kullanılması da gelenekseldir. Birçok Müslüman ülkede kültürel olarak sağ adımla evden çıkmak aynı şekilde işe başlamak ya da yatağın sağ tarafından kalkmak pozitif bir anlam ve hareket olarak kabul edilirken tersi negatif olarak görülür.