Dr. Harold Shipman, 73 yaşında olan kadın hastasına bir ilaç enjeksiyonu yaptı. Hasta kadın bu ilacı antibiyotik zannediyordu ancak kısa bir süre sonra oracıkta öldü çünkü Dr. Shipman’ın enjekte ettiği ilaç antibiyotik değil morfindi.

Morfin Nedir?

Morfin ağrı kesici bir kimyasaldır ve uzun süreli kullanımda bağımlılık yapıcı özellik göstermektedir. Kimyasal formülü C17H19NO3’tür. Geçmişte hekimler, hastalarının şikayetleri için yatıştırıcı özelliğinden dolayı içerisinde morfin bulunan afyon ruhu verirlerdi. Afyon, Papaver somniferum yani haşhaştan elde edilen bir kimyasaldır ve ismini Yunanca’da haşhaş suyu anlamına gelen "opion" kelimesinden almıştır. Haşhaş tek yıllık bir bitkidir. Yaklaşık 500 yıl önce Türkiye’de yetiştirilmeye başlanmıştır. 1803 yılında ilk kez afyondan saf bir şekilde morfin elde edilmiştir. Bunu yapan Alman eczacı Friedrich Sertürner, morfin ve afyon arasında uyuşturucu etkisi bakımından bir ilişki kurmuştur. Karşılaştırma yapılacak olursa morfin, saf afyondan 10 kat daha güçlüdür.

Morfinin tıp alanındaki kullanımı, 1853 yılında enjeksiyon iğnesinin icadıyla birlikte hız kazanmıştır. Bilinen en güçlü ağrı kesici olarak nam salan morfin, 1850’li yıllarda yaşanan Kırım Savaşı ve Amerikan İç Savaşı’nda paha biçilmez bir değere sahip olmuştur.

Morfinin İnsan Vücudundaki Etkileri Nelerdir?

Morfin vücuda alındığında doğrudan merkezi sinir sistemini etkilemektedir. Vücutta birkaç saat dururken karaciğer tarafından metabolize edilmekte ve idrar yoluyla vücuttan atılmaktadır. Vücutta kaldığı süre boyunca da merkezi sinir sisteminde bulunan üç farklı reseptörü hedef almaktadır. Bu reseptörler μ, κ ve δ reseptörleridir. Bu reseptörler morfin tarafından devre dışı bırakıldığı zaman en şiddetli ağrılar bile hissedilmemektedir.

Morfinin kimyasal olarak değişimiyle elde edilen türevleri vardır. Bunlardan bazıları folkodin ve diyamorfindir. Tıp alanında kullanılmak üzere morfine alternatif kimyasallar denenmiştir. Örneğin folkodin denenmiş ancak ağrıyı kesme özelliği bakımından yetersiz görülmüştür. Buna karşın diyamorfin oldukça etkili bulunmuştur. Ancak tıpkı morfin gibi bağımlılık yapıcı özelliği bulunmaktadır. Bu nedenle genellikle bağımlılığın sorun olmayacağı, hayatının son aşamalarında olan hastalarda kullanılmıştır. Bu sayede hastaların ölümü son derece ağrısız olmuştur.

Bir Ağrı Kesici Olarak Diyamorfin Nedir?

İlk olarak 1874 yılında üretilen diyamorfinin kimyasal formülü C21H23NO5’tir. O dönemde ilk kez öksürük baskılayıcı olarak piyasa sürülmüştür. Kimyasal yapı olarak morfinden farkı, iki yağ asidi içermesidir. Bu yağ asitleri sayesinde yağ dokuda iyi çözünmekte ve kan-beyin bariyerini kolayca aşabilmektedir. Diyamorfin kan-beyin bariyerini aştıktan sonra yağ asitleri buradaki enzimler tarafından yok edilmekte ve morfin haline gelmektedir. Morfinin beyin üzerindeki etkisi ise reseptörleri etkisiz hale getirerek ağrı hissini ortadan kaldırmaktır.