Sıcak yaz günlerinde birçoğumuzun vazgeçilmez meyvesi olan sulu ve soğuk karpuz, manav reyonlarında birçok farklı türde karşımıza çıkar. Bunlar arasında çok tercih edilenlerden biri de çekirdeksiz karpuzdur. Meyvelerin çekirdeklerinin o bitkinin tohumu olduğunu ve yeniden o meyveyi üretmek için kullanıldığını hepimiz biliyoruz. Tohumların bir bitkinin kendi varlığını sürdürme yolu olduğunu düşünmemiz öğretildiği için, çekirdeksiz karpuzların doğa kanunlarına aykırı olduğu düşünülebilmektedir. Gerçekten öyle mi? Çekirdekleri yani tohumları yoksa bu çekirdeksiz karpuzlar nereden geliyor, nasıl üretiliyor?

Çekirdeksiz Karpuz Nedir?

Çekirdeksiz karpuzlar üzerine konuşmadan önce biraz karpuzdan bahsedelim. Karpuz, bilimsel adı Citrullus lanatus olan tropik ve Afrika'nın sıcak iklimlerinden gelen salatalık ailesinin bir üyesidir. Kâşif David Livingston'ın onları Orta Afrika'da yabani olarak büyüdüğünü bulduğu 1860'lara kadar karpuzun kökenlerinin Çin'e dayandığı düşünülüyordu.

Pek çok insan, son yıllarda manav ve pazarlarda birdenbire ortaya çıkan çekirdeksiz karpuzları modern bilimsel teknolojinin bir harikası olarak görüyor. Ulusal Karpuz Tanıtım Kurulu için yapılan bir ankete göre de insanların %60'ından fazlası bu çekirdeksiz karpuzu tercih ediyor. Bu tercihin altında yatan sebep çekirdeksiz karpuzların tamamen yemeye hazır ve belki de daha lezzetli olmasıdır.

Normal bir karpuz diploiddir yani iki çift (2n) kromozoma sahiptir. Çekirdeksiz karpuzlar ise triploid olup üç çift kromozoma (3n) sahiptir. Diğer bir deyişle diploid olan normal karpuzlar tipik bir karpuz yirmi iki kromozoma sahipken çekirdeksiz karpuz otuz üç kromozoma sahiptir. Çekirdeksiz olan, triploid kromozom sayısına sahip olan bu karpuzlar tohum oluşturamaz ve bu nedenle üreyemezler.

Çekirdeksiz Karpuz Nasıl Üretildi?

Tohum üretmeyen bir meyve ilk başta nasıl üretilmiş olabilir? Çekirdeksiz karpuz üretmek için kullanılan teknik, geleneksel bahçecilikte yaygın olan ve yıllardır bilinen bir tekniktir. Aslında tüm iş birbirinden farklı sayıda kromozom çiftine sahip olan iki ata karpuz bitkisinin çaprazlanmasıdır. İşin püf noktası, elde edilen hibrit bitkinin kısır olması için genetik olarak yeterince farklı olan iki karpuzu çaprazlamaktır. Hayvanlar aleminde buna en yakın benzetme katırdır. At ve eşek melezi olan katır güçlü ve uysaldır, ancak üreyemezler. Uyumlu olacak kadar benzer, ama aslında aynı olmayan iki gen setini (at ve eşek) çaprazlayarak, üreme organları kısır olan bir hayvan elde edilir.

Tohumları olmayan çekirdeksiz karpuz bitkisini üretebilmek için de farklı sayıda kromozom setine sahip olan karpuzlar gerekir. Genetik olarak neredeyse aynı ama tam olarak uyumlu olmayan iki tür karpuz elde etmenin püf noktası, bunlardan birindeki kromozom sayısını değiştirmektir. Bu amaçla 1937'den beri bitki bilimcileri, hücre bölünmesi sırasında kolşisin adı verilen bir kimyasalla bitkilerdeki kromozom sayısını ikiye katlayabilmektedirler. Doğada ara sıra kromozom çiftlenmesi meydana gelir, ancak kolşisin gibi kimyasallar bunun olma olasılığını büyük ölçüde artırır.