Z kuşağı, her geçen daha kusursuz üretilen sentetik elmasları gerçek elmasa tercih ediyor. Peki sektörün geleceği her zaman değerini koruyan doğal elmasta mı yoksa sentetikte mi?

Laboratuvarda yetiştirilen elmaslar geleneksel elmas endüstrisini altüst etti. Laboratuvarda üretilen bu taşlar doğal elmaslarla aynı optik, fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip olmakla birlikte daha uygun fiyatlı. General Electric (GE) ilk olarak 1950'lerde laboratuvarda yetiştirilen elmaslar üretti. Ancak bugün piyasada bulunan laboratuvarda üretilmiş taşlar, dünyanın dört bir yanındaki araştırmacıların onlarca yıllık çalışmalarının bir sonucu.

Bu yıl mayıs ayında Nature dergisinde yayınlanan bir çalışmada, Güney Kore'deki Temel Bilimler Enstitüsü'nden araştırmacılar, sıvı metal karışımı kullanarak elmas yetiştirmenin yeni bir yöntemini ayrıntılı olarak açıkladılar. Araştırmacılar galyum, demir, nikel ve silikondan oluşan bir karışım oluşturduktan sonra bunu metan ve hidrojen gazı karışımına maruz bırakırken metali hızla ısıtıp soğutan grafit bir haznenin içine yerleştirdiler. Metan gazından gelen karbon atomları erimiş metalin içine sızarak elmasların tohumlarını oluşturdu.

En hızlı yöntem bu yıl geliştirildi

Araştırmacılar, elmas parçalarının sadece 15 dakika sonra ortaya çıkmaya başladığını yazdılar. Bu yeni yöntem, birkaç aya kadar sürebilen mevcut laboratuvar yetiştirme yöntemlerinden bile daha hızlı. Araştırmacılara göre ayrıca önemli ölçüde daha az basınç ve ısı kullanıyor. Bu doğal bir elmasın büyümesi için gereken milyarlarca yıla göre oldukça kısa bir süre. 

Projeyi yöneten Ulsan Ulusal Bilim ve Teknoloji Enstitüsü profesörü Rodney Ruoff, araştırmanın henüz temel ve erken aşamalarda olduğunu ancak yeni yayınlanan çalışmanın dünyadaki diğer araştırmacıların daha fazla yenilik yapmasına olanak tanıdığını söyledi. Ruoff Fortune'a gönderdiği e-postada “Ölçeklenebilirlik ve maliyet açısından bunu zaman gösterecek” dedi.

Doğal taşlar parlaklığını kaybediyor

Laboratuvarda elmas üretmek her zamankinden daha hızlı ve kolay hale geliyor,  tam da doğal elmas satışlarının düştüğü bir dönemde. Doğal taşlar, uygun fiyat ve sürdürülebilirliğe giderek daha fazla öncelik veren bazı genç tüketiciler için parlaklığını kaybediyor. Elmas sektörü analisti Edahn Golan'a göre 2024 yılının ilk üç ayında ABD'de satılan elmas takıların yüzde 13,5'i laboratuvarda yetiştirilen taşlardan yapıldı. Golan, laboratuvarda yetiştirilen elmasların özellikle genç tüketiciler için cazip olmasının üç temel nedenine işaret ediyor: Daha düşük fiyatlar, daha büyük mücevherler ve sürdürülebilirlik.

Golan'a göre benzer görünüme sahip iki varsayımsal elmas için, laboratuvarda yetiştirilmiş bir versiyon doğal bir muadilinden yaklaşık yüzde 80 daha ucuz olacaktır. Tüketiciler laboratuvarda yetiştirilmiş pırlanta satın aldıklarında daha büyük, daha gösterişli taşlara daha düşük fiyatlarla ulaşabildikleri için paralarının karşılığını daha iyi aldıklarını düşünüyorlar.

Pandora’nın sentetik başarısı

Büyük mücevher perakendecileri, bu genç tüketicilere ulaşabilmek için ürün yelpazelerini laboratuvarda yetiştirilmiş ürünlerle süslüyor. Dünyanın en büyük kuyumcusu Pandora, 2021 yılında laboratuvarda yetiştirilmiş elmaslar sunmaya başladı. Kopenhag merkezli şirketin laboratuvarda yetiştirilen elmas satışlarından elde ettiği gelir 2023 yılında 265 milyon Danimarka kronuna (38,5 milyon dolar) ulaştı ve hisse fiyatı aynı yıl neredeyse iki katına çıktı.

Doğal elmas nedir?

Doğal elmas karbondan yapılır ve dünya üzerinde bilinen en sert doğal maddedir. Doğal elmaslar, çok yüksek basınç ve yüksek sıcaklıktaki doğal koşullar altında, dünyanın mantosunun yaklaşık 140 kilometre altında, bir ila üç milyar yıllık bir süre içinde oluşturulur. Bir elmas bu yeraltı koşullarında oluşturulduktan sonra, erimiş kaya yoluyla yeryüzüne çıkarılır, rafine edilir ve güzel mücevherlere dönüştürülür veya endüstriyel amaçlar için kullanılır. 

Laboratuvar elması nedir?

Laboratuvar veya insan yapımı elmas, çok yüksek basınç ve yüksek sıcaklık gibi çok benzer koşullar altında yapılır. İlk olarak bir elmas tohumu laboratuvar ortamında ekstrem koşullara tabi tutulmak üzere seçilir. Birkaç hafta sonra, elmas tohumu kristalleşerek tam bir kaba elmas haline gelir. Bu işlem tamamlandıktan sonra kesilir ve parlatılır. Sonuçta doğal bir elmasla aynı kimyasal ve optik özelliklere sahip bir elmas elde edilir.

Daha sürdürülebilir mi?

Laboratuvarda yetiştirilen elmaslar genellikle doğal muadillerine göre daha sürdürülebilir kabul edilir. Özellikle de elmas madenciliği endüstrisindeki insan hakları ihlallerinin iyi geçmişi göz önüne alındığında. Bazı bağımsız laboratuvarda yetiştirilen kuyumcular sürdürülebilirlik uygulamalarını açıklamayı tercih ederken, birçok büyük üretici tedarik zincirleri konusunda çok daha az şeffaf.

Associated Press şubat ayında, Çin ve Hindistan'daki birçok büyük laboratuvarda yetiştirilen elmas üreticisinin sürdürülebilirlik uygulamaları hakkındaki sorularına yanıt vermediğini yazdı. Çin ve Hindistan'ın elektriğinin büyük bir kısmı kömür yakılarak elde ediliyor. Golan, “Laboratuvarda yetiştirilen bir elmasın üretiminde önemli ölçüde enerji kullanılıyor. Ancak asıl soru şu: Bu enerjinin kaynağı nedir?” dedi. 

Golan, sürdürülebilirlik uygulamaları üreticiye göre değiştiğinden, dışarıdan bakanların laboratuvarda yetiştirilen elmas endüstrisinin tamamını çevre için “iyi” ya da “kötü” olarak değerlendirmemesi gerektiğini söyledi. Golan, Hindistan, İsrail ve Namibya'da güneş enerjisini yoğun olarak kullanan üreticileri sıraladı. Golan, laboratuvarda yetiştirilen bazı elmas üreticilerinin de enerji kullanımlarını güneş panelleriyle dengelediklerini veya operasyonlarında elektrikli araçlar kullandıklarını söyledi.

Elmas sektörünün değişimi

Laboratuvarda yetiştirilen elmaslara olan talep her yıl önemli ölçüde artıyor. Sentetik elmaslar doğal elmaslardan yüzde 30-40 daha ucuz ve etik elmas tedarikine yönelik artan tüketici ilgisi bu taşları madenden çıkarılmış elmaslara karşı cazip bir seçenek haline getiriyor.

Laboratuvarda yetiştirilen elmaslar çarpıcı görünümleri ve düşük fiyatları etik kaynak kullanımı ile birleştiriyor. Bu durum elmas endüstrisi üzerinde bir etki yaratıyor. Dünyanın en büyük elmas madenciliği şirketi De Beers bile bu artan talebi karşılamak için Lightbox adında laboratuvarda yetiştirilen bir elmas koleksiyonu başlattı.

Doğal elmasın ne faydası var?

Doğal elmaslar, enflasyonla bile zaman içinde değerlerini koruyacak ve laboratuvar elmaslarına göre daha istikrarlı bir fiyatlandırmaya sahip olacaktır. Ayrıca, sarı elmas, kırmızı elmas, pembe elmas ve mavi elmas gibi süslü doğal elmasların değeri daha hızlı artacaktır.