Trump küresel ticaret düzenini silkeliyor. Birçok ülkeye yeni ve yüksek gümrük vergileri koydu. En büyük ceza Rusya’dan petrol aldığı için Hindistan’a kesildi. Dünyanın en büyük iki demokrasisi arasındaki sıcak ilişkiler bozuldu.

ABD Başkanı Donald Trump, ağustos başında ABD’nin onlarca ticaret ortağına yeni bir gümrük vergisi dalgası getirdi. Bu, ticaret gerilimlerinde önemli bir tırmanışı da beraberinde getirirken küresel ekonomide neredeyse bir asırdır yaşanan en büyük değişikliğe neden olmasından korkuluyor.

Daha önce neredeyse her ülkeye yüzde 10 uygulanan gümrük vergisi şimdi ülkeden ülkeye önemli ölçüde değişiyor. En yüksek oran Hindistan ve Brezilya yüzde 50, Laos yüzde 40, Myanmar yüzde 40,  İsviçre yüzde 39, Irak ve Sırbistan yüzde 35 olarak uygulanıyor.

Trump küresel ticarete şekil vermeye devam ederken, yeni gümrük vergisi artışından yüzde 15 ile Türkiye de nasibini aldı. Çin ile müzakere süresini 3 ay daha (10 Kasım) uzatıldı. Meksika’ya yüzde 25, Kanada’ya ise yüzde 35 gümrük vergisi konuldu. Avrupa Birliği (AB) ise üç ay süren pazarlıkların sonunda yüzde 15’te anlaştı. AB yetkilileri memnun, “Yüzde 15 en uygun oran” derken, misilleme yapmayı altı ay süreyle erteledi.

En yüksek gümrük vergisi “cezası” Brezilya ve Hindistan’a geldi. Bu ülkeler BRIC kurucu üyeleri ve Trump, Hindistan’ı Rusya’dan petrol ithal ettiği için ek tarife ile cezalandırdığını açıkladı.  Tarife savaşlarında Hindistan ilginç bir vaka oldu. Çünkü Hindistan yükselen Doğu’da ya da BRIC blokunda ABD için stratejik önemdeydi. ABD’nin Çin’e karşı silahı ve kendi tarafına çekmeyi planladığı dev bir ekonomiydi. Şimdi Trump’ın gazabına uğradı.

Rusya’nın petrol ticaretinden kâr elde etmesine izin vererek Ukrayna’daki savaş hedeflerine destek verdiği gerekçesiyle Hindistan yüzde 50 gümrük vergisiyle karşılaştı ve Trump Hintli ihracatçıları zora soktu.

Çifte standart suçlamas

Bu hamle tüm dünyayı şaşırttı çünkü Yeni Delhi, Washington ile ticaret müzakerelerine ilk başlayanlardan biriydi ve Trump ile Hindistan Başbakanı Narendra Modi arasında gayet sıcak bir ilişki vardı. İkili açıklamalarında, defalarca hayranlıklarını dile getirip birbirlerini dost olarak nitelendirdiler. Ancak gümrük vergisi çıkışı Trump ile Modi arasındaki popülist dayanışmayı zedeledi. 

Kızgın Hindistan, “çifte standart” suçlaması yaptı. Yeni Delhi, tarifeleri “Adil olmayan, haksız ve mantıksız” olarak nitelendirdi ve ABD ve Avrupa güçlerinin belirli Rus ürünlerini ithal etmeye devam etmesi ve Washington’ın Çin ve Türkiye gibi diğer büyük Rus petrolü alıcılarına benzer tarifeler uygulamaması göz önüne alındığında, çifte standart uygulandığından şikâyet etti. Dışişleri Bakanlığı, “İthalatımız piyasa faktörlerine dayanıyor ve genel olarak Hindistan’daki 1,4 milyar insanın enerji güvenliğini sağlama hedefiyle yapılıyor” dedi.

Trump, tarife açıklaması öncesinde sosyal medyada Hindistan’ı Rusya ile uzun süredir devam eden yakın ilişkileri, özellikle de petrol ve silah alımları nedeniyle eleştirdi ve cezalandırmakla tehdit etti. Ayrıca, “Ölü ekonomilerini birlikte çökertebilirler, umurumda değil” demişti.

Dünyanın beyinci büyük ekonomisi Hindistan ile ABD arasındaki ikili ticaret 2024’te yaklaşık 212 milyar dolar seviyesindeydi ve Hindistan lehine yaklaşık 46 milyar dolarlık bir ticaret açığı vardı. ABD ise, Hindistan’ın en büyük pazarı ve tüm ihracatının yüzde 10’undan fazlasını gerçekleştiriyor. Modi, daha önce iki ülke arasındaki ticareti önümüzdeki beş yıl içinde iki katından fazla artırarak 500 milyar dolara çıkarmayı planladığını söylemişti.

Yeni Delhi, gümrük vergisi müzakereleri kapsamında ABD sanayi mallarına uygulanan vergileri kaldırmayı ve savunma ve enerji alımlarını artırmayı teklif etmişti. Ayrıca, ülke içindeki güçlü otomotiv lobisinin baskılarına rağmen, otomobillere uygulanan vergileri düşürmeyi de teklif etti. Ancak, çoğunluğu yoksul olan yüz milyonlarca Hintliyi istihdam eden ve siyasi açıdan hassas iki sektör olan tarım ve süt ürünlerine uygulanan vergileri kaldırmayı reddetti ve Kanada gibi bazı diğer ülkelere benzer bir tutum sergiledi.

Liderler ise durum değerlendirmesi yapıyor.

Trump’ın gümrük vergileri gelişmekte olan ekonomiler arasında daha fazla iş birliğini teşvik ediyor.  Hindistan, Trump’ın göreve gelmesinden ve ticaret savaşlarının başlamasından bu yana Avustralya, Kanada ve Japonya’nın son aylarda yaptığı gibi Çin ile ilişkilerini istikrara kavuşturmaya çalışıyor. Liderler ise durum değerlendirmesi yapıyor. Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, Hindistan Başbakanı Narendra Modi ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile telefon görüşmeleri yaptı. 

Xi, Lula’ya, Çin ve Brezilya’nın Küresel Güney’de “birlik ve özgüven” konusunda örnek teşkil ettiğini söyledi. Çin’in Brezilya ile birlikte diğer ülkelere model olmak ve “Daha adil bir dünya ve daha sürdürülebilir bir gezegen” inşa etmek için çalışmaya hazır olduğunu belirtti. Lula, Hindistan ve Çin’i de içeren 10 üyeli BRICS grubunun liderleriyle, tarifelere koordineli bir yanıt olasılığını görüşmek üzere iletişime geçmeyi planladığını açıkladı. Lula, Modi’ye ise 2026 başlarında Hindistan’a resmi bir ziyaret gerçekleştireceğini vurguladı.

Peki Hindistan, Trump’ın gazabına uğrayacak kadar nasıl Rus petrolünün en büyük müşterilerinden biri oldu? Hindistan, üç yıl önce Ukrayna’nın işgalinden bu yana, çoğu Batılı ülkenin alımlarını kısıtlaması veya tamamen durdurmasıyla, Rus enerjisinin önde gelen ve göze çarpan bir alıcısı olarak ortaya çıktı. Moskova’ya yönelik yaptırımlar, Rus petrolünün fiyatlarını düşürdü, Hindistan bunu bir fırsat olarak gördü ve değerlendirdi.

Aslında iki ülkenin uzun bir ticari geçmişi var ve enerji ticareti bu ilişkiye kolayca uyum sağlıyor. Rusya’nın bol miktarda petrolüne karşılık Hindistan’ın da bol miktarda ithal etmesi gerekiyor.

Şubat 2022’de; Ukrayna işgalinden bir yıl sonra Rusya, Hindistan’ın ham petrol ithalatının sadece yüzde 0,2’sini karşılıyordu. Avrupa pazarları Rusya’ya kapılarını kapattıktan sonra, Hindistan’a deniz yoluyla yaptığı ihracatını artırdı ve Mayıs 2023’e gelindiğinde Hindistan’a günde iki milyon varilden fazla ham petrol satıyordu. Bu Hindistan’ın ithalatının yaklaşık yüzde 45’i ve Çin hariç diğer tüm ülkelerden daha fazlaydı. Yılda yaklaşık 275 milyar dolarlık satış gerçekleşti. Hindistan dev bir ekonomi olmasına karşılık, enerji fakiri bir ülke ve petrol ihtiyacının yüzde 85’ini ithal ediyor.

Modi yönetimi adeta meydan okudu

Nitekim, Modi yönetimi adeta meydan okuyarak, Trump’ın ceza tehdidine rağmen Rusya’dan ucuz petrol almaya devam edeceklerini açıkladı. Yeni Delhi yönetiminin 1,4 milyarlık devasa nüfusu için hayati önem taşıyan enerji kaynakları konusundaki tercihlerini giderek daha değişken hale gelen Beyaz Saray politikalarının şekillendirmesine izin vermeyeceği yönündeki mesajı, ABD ile hızla bozulan ilişkiye ait hayal kırıklığını da artırdı.

Çünkü bu ticaret herkesin işine geliyor. Rusya, kendisi için belirlenen 60 dolar fiyat sınırının altında ham petrolünü satabildi ve Hindistan petrolü indirimli satın aldı. Petrol şirketleri, bir kısmını iç tüketim için rafine ederken, geri kalanını dizel ve diğer ürünler olarak, bir kısmını da Avrupa’ya ihraç etti.

Diğer yandan Hindistan’ın batı kıyısındaki Jamnagar’da dünyanın en büyük rafinerisini işleten Mukesh Ambani’nin Reliance Group’una müthiş kâr sağladı. Reliance’ın hisseleri savaştan bu yana yüzde 34 arttı.
115 milyar dolarlık serveti olan Ambani imparatorluğu ülkenin rafineri sektörüne hâkim ve üçte biri Rusya’dan gelen günde 1,5 milyon varil petrol rafinasyonu yapıyor. 

Reliance, hemen hemen her sektörde faaliyet gösteren ve adı Hindistan'ın her yerinde duyulan bir şirketler topluluğu. 1965'te Mumbai'de polyester ticareti yapmak üzere kuruldu. Şimdi enerji, veri-mobil ağlar, perakende, finans gibi alanlarda büyük oyunculardan... Ambani, dünyanın en değerli kriket takımlarından birine sahip, çok sayıda hayır kurumu yönetiyor ve son zamanlarda ülkedeki neredeyse tüm haute couture markalarını satın aldı.

Jamnagar'daki Reliance rafinerisi, birçok ham petrol çeşidine işliyor. İyi bir fiyat bulduğunda diğer yerlerden alınan ham petrolü rafine etmekten kolayca vazgeçebiliyor. Tesisin son 25 yılda 500 tür ham petrol işlediği belirtiliyor.

Reliance'ın satın aldığı ham petrolün yaklaşık yüzde 30'u Rusya'dan gelse de, kârlılığı yalnızca ucuz Rus petrolünden kaynaklanmıyor. Petrol endüstrisi uzmanları, şirketin hem savaş indirimlerinden önce hem de sonra, bölgedeki tüm rakiplerinden daha kârlı olduğunu vurguluyor.