Yemekle ilişkimizi halen yalnızca tabak üzerinden kuruyorsak, büyük resmi kaçırıyoruz. Çünkü yemek, mutfakta pişmeden çok önce başlar; hatta çoğu zaman bizim mutfağımıza hiç uğramadan hayatımızı şekillendirir. Bugün yediğimiz her lokma, toprağın derinliklerinden veri merkezlerinin soğuk raflarına, iklim krizinin yakıcı etkilerinden küresel tedarik zincirlerinin tablolarına kadar uzanan uzun ve karmaşık bir yolculuğun sonucudur.

Damak tadının ötesinde ekolojinin, teknolojinin, politikanın ve ekonominin ortak ürünüdür.

Klişe bir söylemdir ama bir yemeğin hikayesi tohumla başlar deriz çoğu zaman. Ama bu masum bir başlangıç değildir. Bugün dünyada hangi tohumu ektiğimiz, hangisini ekemediğimiz; tarımsal oluşunun ötesinde politik bir meseledir. Endüstriyel tarım, biyoçeşitliliği azaltırken tohumu standartlaştırır. Standartlaşan tohum, standardize edilmiş tatlar, raf ömrü uzun ama besin değeri tartışmalı ürünler demektir.

Yerel tohumun kaybı yalnızca nostaljik bir mesele değildir; kültürel hafızanın ve beslenme çeşitliliğinin erozyonudur. Örneğin o çok sevdiğimiz domatesi her yerde yiyebilmek, aynı lezzeti her yerde bulmak gibi görünür; oysa bu, binlerce yıllık yerel bilgi birikiminin sessizce silinmesidir.

Bugün ne yiyeceğimize yalnızca açlığımız karar vermiyor. Algoritmalar, beslenme alışkanlıklarımızı görünmez biçimde yönlendiriyor. Sosyal medyada karşımıza çıkan “sağlıklı” tarifler, trend diyetler algılarımızın temel yönlendiricisi.

Algoritmalar yalnızca neyi göreceğimizi değil, neyi arzulayacağımızı da fısıldıyor. Bir besin “trend” olduğunda, arkasındaki tarım modeli, emek koşulları ya da ekolojik bedel çoğu zaman görünmez kalıyor. Avokadoyu süper gıda yapan şey yalnızca besin profili değil; onu parlatan dijital vitrinler. O vitrinin arkasında ise kuraklık, su kullanımı, uzun mesafeli taşımacılık ve kırılgan tedarik zincirleri var.

Yemek böylece biyolojik bir ihtiyaç olmaktan çıkıp, veriyle şekillenen bir davranışa dönüşüyor. Kalori sayan uygulamalar, kişiselleştirilmiş diyet önerileri, giyilebilir teknolojiler… Hepsi “bedenimizi tanımamıza yardımcı” olma iddiasında. Ama şu soru hala ortada duruyor! Gerçekten bedenimizi mi dinliyoruz, yoksa bize söyleneni mi uyguluyoruz?

SON TEST, AMA EN AĞIR OLANI
Ve bütün bu sistem, en sert sınavını iklimde veriyor. İklim krizi artık geleceğe ait bir tehdit değil; mutfağın içindeki gerçeklik. Kuraklık, sel, aşırı hava olayları; yalnızca üretimi değil, neye erişebileceğimizi belirliyor. Bazı gıdalar pahalılaşıyor, bazıları ortadan kayboluyor, bazı tatlar sessizce hayatımızdan çıkıyor.

Bu noktada yemek, etik bir meseleye dönüşüyor. Ne yediğimiz kadar, neyi yiyemediğimiz de önem kazanıyor dolayısıyla. Gıda eşitsizliği, iklim krizinin en görünmez ama en yakıcı sonuçlarından biri. Bir yanda sürdürülebilirlik söylemleri, diğer yanda sağlıklı gıdaya erişemeyen milyonlar… Sofralar arasındaki mesafe hiç bu kadar açılmamıştı.

GASTRONOMİ ZEVKTEN ÖTE SORUMLULUĞA DÖNÜŞMELİ
Tam da burada gastronominin rolü değişiyor. Gastronomi artık yalnızca estetik, teknik ya da yaratıcılık meselesi değil. Bir anlatı biçimi.
Bir şefin seçtiği malzeme, bir yazarın anlattığı tarif, bir mutfağın benimsediği yöntem; hepsi bir duruşa işaret ediyor. Fermentasyonun yeniden keşfi, yerel ürünlere dönüş, mevsimsellik vurgusu… Bunlar trend değil; sistemin çatlaklarından sızan alternatif bilgiler.

Geleneksel mutfak bilgisi ile bilimsel verinin, sezgi ile teknolojinin buluştuğu yerde yeni bir gastronomi dili doğuyor. Daha yavaş, daha dikkatli, daha sorulu bir dil.

**2026’YA GİRERKEN GASTRODA OKURUNA BİR DAVET
**2026’ya girerken, GastrOda okurunu tam da bu yerden davet etmek istiyoruz.
Yemeğe sadece “ne güzel” ya da “ne lezzetli” diye bakmayan; tohumu soran, zinciri kurcalayan, iklimi hesaba katan bir bakışa.

Bu bir suçluluk çağrısı değil.
Bu, farkındalığa açılan bir kapı.

Çünkü yemek sadece tabakta bitmez.
Tohumda başlar, algoritmada şekillenir, iklimde sınanır.

Ve biz, bu hikayenin yalnızca tüketicisi değil, anlatıcısı da olabiliriz.

2026’da GastrOda’da, yemeği tam da bu yerden konuşmaya devam edelim.
Daha bütüncül, daha cesur, daha güçlü bir yerden.

Odatv.com