ABD'nin gümrük vergilerindeki radikal artışlar küresel ticari ilişkilerini yeniden tanımlıyor. İşte tarifelere ve son kararlara dair bilinmesi gerekenler.

ABD Başkanı Donald Trump'ın Çin'den ithal edilen mallara yüzde 125 gümrük vergisi koyması, Pekin'in de aynı şekilde karşılık vermesine neden oldu. Trump ayrıca düzinelerce ülkeye daha yüksek gümrük vergileri getirmişti ancak bunlar 90 gün süreyle askıya alındı. Trump gümrük vergilerinin ABD'de üretimi artıracağını ve istihdamı koruyacağını savunuyor ancak dünya ekonomisi kaosa sürüklendi ve tüketiciler için fiyatların yükselmesi bekleniyor.

Trump'ın gümrük vergilerini ertelemesi küresel ticaret için ne anlama geliyor?

Tarife nedir?

Teknik olarak, gümrük vergisi olarak da bilinen tarife, ithalat veya ihracatta ödenen bir vergi. Genellikle bir malın değerinin yüzdesi olarak hesaplanır (gümrük işlemleri sırasında beyan edildiği gibi) ve ürünün menşe ülkesine göre belirlenir.

Tarifeleri kim öder?

Tarifeler doğrudan ithalatçı veya ithalatçı adına hareket eden bir aracı tarafından ödenir. Yapılan incelemeler, tarife maliyetlerinin yükünün nihayetinde dağınık olduğunu, ihracatçıların ve tüketicilerin en azından bir kısmını üstlendiğini gösteriyor.

ABD’de tarife sistemi nasıl işliyor?

Gümrük tarifelerinin toplanmasına ilişkin düzenlemeleri yapmaktan Hazine Bakanı sorumlu ancak ABD Gümrük ve Sınır Koruması ülke genelinde karayolu veya demiryolu ile sınır geçişlerinin yanı sıra deniz limanları ve havaalanlarını da içeren yaklaşık 330 giriş limanında bunları uygulamakla görevli hükümet organı. Temsilciler evrakları inceler, denetimler yapar ve vergi ve cezaları tahsil eder.

Bazı mallar ve bileşenler, Meksika'da monte edilen ve ABD'ye yeniden ithal edilen ABD yapımı parçalara sahip bir araba gibi, bitmiş bir ürün haline gelmeden önce sınırları birden çok kez geçer. CBP kurallarına göre iyileştirilmeden veya geliştirilmeden ülkeye yeniden ithal edilen ABD yapımı ürünler gümrüksüzdür. Başka bir örnek: ABD'nin Hindistan'a altın ihraç ettiğini ve bu altının küpe yapımında kullanıldığını varsayalım. Nihai ürün ABD'ye yeniden girerken gümrük vergisine tabi olacaktır. Bu durumda altının değeri bile vergilendirilecektir.

Para nereye gidiyor?

Para, gümrük işlemleri sırasında toplanır ve Hazine Bakanlığı'nın Genel Fonu'na yatırılır. Belirli bir ürünün miktarını, kategorisini veya menşeini doğru bir şekilde tanımlamayan ithalatçılar cezalarla karşı karşıya kalırlar. 

Trump neden gümrük vergilerini kullanıyor?

ABD Başkanı Donald Trump yıllardır ABD'nin ekonomisini canlandırmak için gümrük vergilerini kullanması gerektiğini savunuyor. Gümrük vergilerinin ABD'li tüketicileri daha fazla Amerikan malı satın almaya teşvik edeceğini, toplanan vergi miktarını arttıracağını ve ülkede büyük yatırımlara yol açacağını söylüyor. Trump, ABD'nin diğer ülkelerden satın aldığı malların değeri ile onlara sattığı malların değeri arasındaki uçurumu azaltmak istiyor. Amerika'nın istismar edildiğini ve yabancılar tarafından “yağmalandığını” savunuyor.

Çin ABD gümrük vergilerini yüzde 125’e yükseltti

ABD Başkanı gümrük vergilerinin yanı sıra başka taleplerde de bulundu. Bu dönemde açıklanan ilk gümrük vergisi Çin, Meksika ve Kanada'yı hedef aldı ve bu ülkelerden göçmenlerin ve yasadışı uyuşturucunun ABD'ye ulaşmasını engellemek için daha fazlasını yapmalarını istemişti. Trump gümrük vergisi politikasını güçlü bir şekilde savundu ancak Cumhuriyetçi Parti içindeki etkili sesler muhalif Demokratlara ve yabancı liderlere katılarak kararları eleştirdi. 

ABD ile Çin ne kadar ticaret yapıyor?

ABD şu anda Çin ile ticaret açığı veriyor. 2024 yılında ABD, Pekin'in Amerika'dan ithal ettiğinden (145 milyar dolar) çok daha fazlasını Çin'den ithal etti (440 milyar dolar). Trump, başkan olarak ilk döneminde Çin'e önemli gümrük vergileri uyguladı ve bu vergiler halefi Joe Biden tarafından korundu ve genişletildi. Bu ticari engeller birlikte, ABD'nin Çin'den satın aldığı miktarın 2016'da Amerika'nın toplam ithalatının yüzde 21'inden 2024'te yüzde 13'üne düşmesine yardımcı oldu.

ABD ve Çin ekonomik savaşa gidiyor

Ancak Çin hala iPhone'lardan çocuk oyuncaklarına kadar her şeyi ABD'ye gönderiyor. Analistler, bazı Çin mallarının ABD'ye diğer güneydoğu Asya ülkeleri üzerinden girdiğini ve bu sayede yüzde 125'lik orandan kaçınabildiklerini belirtiyor.

Piyasalara ne oldu?

Trump'ın gümrük vergisi açıklamaları küresel borsalarda önemli dalgalanmalara neden oldu. Borsalar, firmaların kendi işletmelerindeki hisseleri sattıkları yerlerdir. Dünyadaki her şirketin değerinin ve gelecekteki karlarının ne olacağına dair en iyi tahmini yansıtırlar. Birçok insan, doğrudan hisse senetlerine yatırım yapmasalar bile, emekli maaşları, istihdam ve faiz oranları üzerindeki zincirleme etkisi nedeniyle borsa fiyatlarındaki düşüşlerden etkileniyorlar.

Avrupa borsalarında tarife erteleme kararı tüm endeksleri yükseltti

Küresel gümrük vergileri açıklandıktan sonra hisse fiyatları keskin bir düşüş yaşadı çünkü yatırımcılar bu vergilerin maliyetleri artıracağını ve kârları düşüreceğini düşünüyordu. Ancak Trump'ın 90 günlük duraklamayı açıklamasının ardından ABD, Asya ve Avrupa piyasaları keskin bir toparlanma gösterdi.