Uzun süre güneşe maruz kaldığımızda, tatilden döndüğümüzde veya piknik sonrasında hepimiz cildimizin karardığına ya da kızardığına şahit olmuşuzdur. Dahası çevremizdeki insanlardan da "ne kadar da bronzlaşmışsın!" cümlesini mutlaka duymuşuzdur. Peki ya cildimizde bu değişikliklere sebep olan şey nedir, hiç düşündünüz mü?

Vücudumuzda cildin üst tabakasına (epidermise) gömülü olan; cilde, saça ve hatta gözlere koyu renk veren “melanin” adı verilen pigmentler bulunur ve bu pigmentler melanosit adı verilen hücreler tarafından üretilmektedir. Ten rengimizi belirleyen şey aslında sahip olduğumuz melanin miktarıyla alakalıdır. Farklı ten renklerinin olmasının nedeni de budur. Böylece koyu renkli cilde sahip insanların melanin miktarı, açık tenli insanlarınkine göre daha fazladır. Güneşe maruz kalan insanlarda ise melanin pigmentlerinde artış gerçekleşir ve sonuç olarak bir süre sonra ciltlerinde kararma yani bronzlaşma meydana gelir. 

Peki, cildimiz güneş ışınlarına karşı neden böyle bir tepki verir? Neden bronzlaşırız?

Güneş ışığı Dünya’ya görünür ışıktan farklı formlarda da ulaşır. Örneğin kızılötesi (infrared-IR) ve morötesi (ultraviolet-UV) diğer ulaşma formlarıdır. Cildimizdeki melanosit hücreleri ise morötesi dalga boyundaki (UV) ışınlara maruz kaldığı zaman melanin pigmenti üretir. Yani melanin pigmenti, yeryüzüne ulaşabilen ışınlardan UVA (315-400 nm aralığındaki morötesi ışınlar) ve UVB (280-315 nm aralığındaki morötesi ışınlar) ışınlarını emerek ışığın iç hücrelere ulaşmasını ve zarar vermesini engeller. Melanin pigmenti, cildi güneş ışığının zararlı etkilerinden koruma görevine sahiptir. Tabii ki bronzlaşma için melanin üretimi hızlı gerçekleşen bir durum değildir.

Sizce bronzlaşma tahminen ne kadar zaman almaktadır?

Melanositlerin aktifleşmesi için bir süre morötesi ışığa maruz kalındıktan birkaç saat sonra melanin üretimi başlar ve 3-5 gün boyunca üretimi devam eder. Böylece melanin pigment miktarı koruyucu seviyeye gelir ve cilt renginde koyulaşma açıkça kendini gösterir.

Güneş Yanığının Etkileri Nelerdir?

Güneşe maruz kaldıktan sonra cildinizin kıpkırmızı olduğu günleri hatırlarsınız. Güneş yanığı, güneş ışınlarına kısa sürede yoğun olarak maruz kalınması sonucu deriye yakın kan damarlarında hasar meydana gelmesiyle oluşur. Bu durumdan genellikle beyaz tenli insanlar yakınır. Çünkü güneş ışığına maruz kalan bu ciltlerde melanosit hücreleri yeterince melanin üretmez ve sonuç olarak bronzlaşmak yerine kızarırlar.

Çoğu zaman bronzlaşmayı ve güneş yanığını önlemek için güneş kremlerine başvururuz. Güneş kremleri morötesi ışınlardan koruma sağlayan bazı maddeler içerirler. Bu maddeler ışınları geri yansıtarak ve soğurarak zararlı ışınlara karşı koruma sağlar. Fakat her zaman güneşten korunmak doğru gözükmüyor çünkü uzman doktorlar günde 10-15 dakika güneşte kalmanın sağlık açısından önemli olduğunu söylemektedir. Özellikle vücudumuz için önemli bir vitamin olan D vitaminin sentezlenmesi için güneşlenmek önemlidir. Buna karşın güneş ışınlarına uzun süre maruz kalmak da erken yaşlanma, kırışıklık hatta cilt kanseri gibi sağlığa zararlı sonuçlara neden olmaktadır. Böylece yeterli süre güneşte kalmayı önemsemeliyiz. Güneşin zararlı etkilerinden korunmak için ise kremler, şapkalar ve şemsiyeler gibi seçenekleri tercih etmek iyi çözümler gibi görünüyor.