Görme Engelli Bireyler İçin Sağlık Hizmetlerinde Sessizlik Ne İfade Ediyor?
SOURCE:Evrim Ağacı|BY:Güven Soner
Hastanede muayene olurken sağlık çalışanının iki dakika sessizce ekrana bakması size belki sıradan gelir. Peki ya görme engelli olsaydınız?Seslerden başka hiçbir ipucunuz yokken o sessizlik sizde nasıl bir his yaratırdı?Birçok görme engelli kişi için hastanelerdeki sessizlik sakinleştirici değil; aksine…
Hastanede muayene olurken sağlık çalışanının iki dakika sessizce ekrana bakması size belki sıradan gelir.
Peki ya görme engelli olsaydınız?
Seslerden başka hiçbir ipucunuz yokken o sessizlik sizde nasıl bir his yaratırdı?
Tüm Reklamları Kapat
Birçok görme engelli kişi için hastanelerdeki sessizlik sakinleştirici değil; aksine kaygı verici, belirsiz ve dışlayıcı bir deneyime dönüşüyor. Biz de bu sorunun kökenini anlamak için 20 görme engelli bireyle derinlemesine görüştük. Ortaya çıkan sonuçlar, sessizliğin düşündüğümüzden çok daha güçlü bir bariyer olduğunu gösteriyor.
Çalışmanın Özeti
Bu araştırmada görme engelli bireylerin hastanelerde yaşadığı sessizlik deneyimini anlamaya çalıştık.[1] Sessizlik, çoğu zaman sadece konuşulmaması gibi görünse de aslında görme engelliler için çok daha fazlasıdır. Bilgi eksikliği, belirsizlik, yalnızlık ve güvensizlik duygularını tetikleyen bir durum haline gelir.
Görme engelli bireylerle görüşmelerin analizinden üç aşamada farklı sessizlik türleri ortaya çıktı:
İşlem öncesi
İşlem sırasında
İşlem sonrasında
İşlem öncesi sessizlik, hastanelerde çoğunlukla bilgi verilmemesi, danışmadan yanıt alınamaması ve hastanenin erişilebilir olmayışıyla ilgiliydi. Bu dönemde katılımcılar “Nereye gideceğim?” veya “Sıram geldi mi?” gibi en temel bilgileri bile öğrenemediklerini anlattı.
Tüm Reklamları Kapat
İşlem sırasındaki sessizlik, en yoğun korku ve kaygının yaşandığı aşamaydı. Hemşirenin kan alırken hiçbir şey söylememesi, doktorun uzun süre sessiz kalması ya da cihazın aniden çalıştırılması görme engelli bireylerde kontrol kaybı hissi yarattı. Pek çok kişi bu durumu “bedenimde ne olduğunu bilmemek” şeklinde tarif etti.
İşlem sonrası sessizlik ise insanların kendilerini yalnız bırakılmış hissetmesine yol açtı. Katılımcılar “Bitti mi, kalkayım mı, nereye gideceğim?” gibi soruların cevapsız kaldığını söyledi. Bazıları bu nedenle hastaneye gitmeyi ertelediğini, bazılarının ise özel hastaneleri tercih etmeye başladığını belirtti.
Sonuç olarak sessizlik, görme engelli bireylerin sağlık hizmetinden aldığı memnuniyeti, güven duygusunu ve tedaviye devam etme isteğini doğrudan etkiliyor. Oysa çok basit açıklamalar bile büyük bir fark yaratabilir. “Şimdi kan alacağım!" veya “İşlem bitti, şöyle devam edeceğiz!” gibi cümleler onların deneyimini tamamen değiştirebiliyor.
Giriş ve Arka Plan
Görme engelli bireylerin sağlık hizmetlerine erişimde çeşitli yapısal engellerle karşılaştığı biliniyor.[2] Hastanelerdeki yönlendirmelerin çoğu görseldir ve bu durum görme engellilerin çevreyi anlamlandırmasını zorlaştırır. Daha önce yapılan araştırmalar, sağlık çalışanlarının görme engelli bireylerle iletişim konusunda yeterli bilgiye sahip olmadığını ortaya koymuştur.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
Kreosus
Kreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
Patreon
Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTube
YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer Platformlar
Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!
Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Bu çalışmada özellikle sessizlik kavramına odaklandık. Çünkü görme engelli bireyler diğer insanların aksine beden dilini, mimikleri ve yüz ifadelerini göremiyor. Bu da sessizliği onların gözünde tamamen boşluk haline getiriyor. O anda ne olduğunu, ne yapılacağını veya kimin odada olduğunu tahmin etmek imkânsız hale gelebiliyor.
Yöntem
Nisan ve Mayıs 2025 tarihleri arasında Samsun’da yaşayan 20 görme engelli bireyle yüz yüze, yarı yapılandırılmış görüşmeler yaptık. Katılımcıların bazıları tamamen görme kaybına, bazıları ise kısmi görme kaybına sahipti. Her bir görüşme yaklaşık 35-40 dakika sürdü. Toplanan veriler nitel araştırma yöntemleri kullanılarak analiz edildi ve tekrar eden temalar belirlendi.
Bulgular
Görüşmelerde ortaya çıkan çeşitli bulgular mevcut. Katılımcıların büyük bölümü, önceki olumsuz deneyimlerinin etkisiyle hastaneye gitmeden önce bile “yine kimse bir şey söylemeyecek” düşüncesiyle kaygı yaşadığını belirtti. Bu durum, sessizliğin yalnızca anlık bir iletişim eksikliği değil; sağlık sistemine duyulan temel güveni şekillendiren kronik bir deneyim olduğunu gösteriyor.
Bazı kişiler, yıllar içinde bu sessizliğe uyum sağlamak için kendi stratejilerini geliştirdiklerini anlattı: sürekli etraftaki sesleri takip etmek, personelin ayak sesleriyle yön tayin etmeye çalışmak ya da işlem başlasın diye vücutlarını kasarak tetikte beklemek gibi. Bu örüntü, sessizliğin görme engelli bireyler üzerinde yalnızca psikolojik değil, davranışsal düzeyde de kalıcı etkiler bıraktığını ortaya koyuyor ve sistematik iletişim eksikliğinin yarattığı yükün boyutunu gözler önüne seriyor.
İşlem Öncesi Sessizlik
Hastanelerde yeterli sesli yönlendirme ve açıklama yapılmadığı için katılımcılar kendilerini kaybolmuş, belirsiz ve dışlanmış hissetti. Numaranın yalnızca ekranda görünmesi, danışmadan yanıt alınamaması veya çağrıyı duyamamak sık yaşanan sorunlardandı.
İşlem Sırasındaki Sessizlik
Hemşire veya doktorun bilgi vermeden işleme başlaması katılımcılarda yüksek düzeyde kaygı yarattı. Kontrol kaybı, korku, gerginlik ve güvensizlik en sık ifade edilen duygulardı.
Tüm Reklamları Kapat
İşlem Sonrası Sessizlik
İşlem bittiğinde bilgi verilmemesi, nereye gidileceğinin açıklanmaması ve sağlık çalışanının aniden ortamdan ayrılması; görme engelli bireylerde yalnız bırakılma hissi oluşturdu. Bu durum çoğu kişide sağlık hizmetinden uzaklaşmaya neden oldu.
Tartışma ve Sonuç
Bu çalışma, çok basit görünen bir davranışın, yani konuşmanın ve sesli açıklama yapmanın görme engelli bireyler için ne kadar hayati olduğunu gösteriyor. Sağlık çalışanı için doğal olan kısa bir sessizlik, görme engelli birey için belirsizlik ve güvensizlik anlamına gelebiliyor.
Sağlık çalışanlarının kısa ve açıklayıcı cümleler kurması, hastanelerde sesli yönlendirme sistemlerinin yaygınlaştırılması ve işlem öncesi, işlem sırası ve sonrası bilgilendirmenin standart hale getirilmesi büyük bir fark yaratabilir.
Tüm Reklamları Kapat
Sessizlik, görme engelli bireyler için yalnızca bir iletişim biçimi anlamına gelmez, aynı zamanda sağlık hizmetine erişimi zorlaştıran bir eşitsizlik kaynağıdır. Bu çalışmanın amacı da tam olarak bu görünmez engeli görünür kılmak ve daha kapsayıcı bir sağlık sistemi için farkındalık yaratmaktır.
Evrim Ağacı, sizlerin sayesinde bağımsız bir bilim iletişim platformu olmaya devam edecek!
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.