Öğrendiğimiz konuları, yaşadığımız olayları hafızamız da ne kadar süre tutabiliyoruz. Dün yediğimiz yemeğin adını bile hatırlayamayışımızın sebebi ne olabilir? Bu soruların cevabını belleğin çalışma mekanizmasını anlayarak bulabiliriz. Belleği, bilginin zihinde saklanma gücü olarak tarif edebiliriz. Peki ya bellek nasıl çalışmakta?

Bu sorunun cevabını “ikili süreç teorisi” ile kısaca açıklanabilmektedir. Düşüncenin nasıl iki farklı şekilde veya iki farklı sürecin sonucu olarak ortaya çıkabileceğinin açıklamasını yapmaktadır. Bu iki süreçten ilki sistem 1 olarak adlandırılır ve belleğin daha bilinçsiz, daha otomatik ve daha rutin düşünce süreçlerinden bahseder. Diğer bir süreç sistem 2 olarak adlandırılır ve belleğin daha bilinçli, daha kontrollü, daha probleme dayalı düşünce süreçlerinden bahsetmektedir. Kısaca; sistem 1 otomatik, bilinçsiz düşünce ile karakterize edilirken, sistem 2 eforlu, bilinçli, analitik düşünce ile karakterize edilmektedir.

Sistem 1 ve Sistem 2 Düşüncesinin Öğretme ve Öğrenme ile Nasıl bir İlişkisi Vardır?

Eğitim açısından, Sistem 1 ezberleme ve bilgilerin hatırlanması ile ilişkilendirilirken, Sistem 2 daha analitik veya eleştirel düşünmeyi tanımlar. Örneğin; 1. Sistemden yararlanılarak öğrencilerden, ezberledikleri çarpım tablolarıyla herhangi bir kaynaktan çoktan seçmeli soruları çözmeleri istenirken, 2. Sistemden yararlanılarak öğrencilerden, bir soruna yeni bir çözüm bulmalarını, eleştirel düşünmelerini veya bir kavramı orijinal olarak sunulduğu alanın dışında uygulamalarını gerektiren etkinlikler ve ödevler verilmektedir.

1. Sistem'den yararlanan sınıf etkinlikleri, ezberlenmiş çarpım tablolarının yanı sıra yalnızca ders kitabı gibi bir kaynaktan tam olarak tekrar edilmesi gereken çoktan seçmeli sınav sorularını içerir. Bu tür görevler, öğrencilerin ezberlenen materyali tekrarlamanın ötesinde kendilerinden isteneni aktif olarak analiz etmelerini gerektirmez. Sistem 2 düşüncesi, öğrencilere bir soruna yeni bir çözüm bulmalarını, eleştirel düşünmelerini veya bir kavramı orijinal olarak sunulduğu alanın dışında uygulamalarını gerektiren etkinlikler ve ödevler sunulduğunda gerekli hale gelir.

Hafıza Nasıl Çalışır?

Bu ikili süreçlerin her birinde sırayla “bilgiyi içine aldığımız (kodlama), onu nasıl tuttuğumuz(depolama)ve saklanan bilgiye erişme( geri getirme) süreçleri vardır.

Kodlama, bilginin öğrenildiği süreci ifade eder. Bilgi genellikle dört yöntemden biri veya daha fazlası aracılığıyla kodlanır: (1) Görsel kodlama (bir şeyin nasıl göründüğü); (2) akustik kodlama (bir şeyin kulağa nasıl geldiği); (3) semantik kodlama (bir şeyin ne anlama geldiği); ve (4) dokunsal kodlama (bir şeyin nasıl hissettirdiği).

Depolama, kodlanmış bilgilerin bellek sisteminde nasıl, nerede, ne kadar ve ne kadar süreyle tutulduğunu ifade eder. İki türdür ve bunlar; kısa süreli ve uzun süreli bellektir. Kodlanmış bilgi önce kısa süreli bellekte, sonra gerekirse uzun süreli bellekte depolanmaktadır.