Doğal afetler insanlığa can ve mal kayıpları getirir ve bunun nasıl önlenebileceğine dair çalışan birçok bilim insanı vardır. İleri teknoloji imkanları bile, yaklaşan doğal afeti tespit etme konusunda yeterli değildir. Örneğin, deprem durumunda, sismik sensörler, dünyayı sarsan şoklar meydana geldiğinden sarsılmış dalgalı çizgilere döner. Bugün mevcut tüm teknolojiyle bile depremleri veya çoğu doğal afeti doğru şekilde tahmin edemiyoruz. Onlarca yıllık araştırmaya rağmen, bilim insanları doğal afetleri nasıl tahmin edeceklerini bilmezken hayvanlar bunu yapabilir.

Doğal afet öncesi güvenilir tahminler yapmak için haberci sinyaller gerekir  ve bilim insanları henüz büyük depremlerden önce tutarlı bir şekilde meydana gelen herhangi bir sinyal bulamadılar. Bu nedenle, bazı bilim insanları hayvan davranışları gibi alışılmışın dışında uyarı sinyallerinin dikkate alınması gerektiğini savunuyor. Afet yaşanmadan önce hisseden ve insanları yaklaşan felaket konusunda uyaran evcil hayvanlarla ilgili hikayeler duymuşsunuzdur. Birçok hayvan, tsunami, kasırga, volkanik patlama veya deprem gibi doğal bir afetten önce huzursuzluk belirtileri gösterir. Köpeklerin bir depremden hemen önce anormal davranmaya başladıkları hakkında çok sayıda anekdot vardır. Dünyanın farklı bölgelerinden farklı zamanlarda insanlar, doğal afetler öncesinde alarma geçen hayvan davranışları bildirdiler. Bu sinyaller insanlığı yaklaşan felaketlere karşı uyarmak için kullanılabilir mi?

Bir doğal afetten önceki olağan dışı hayvan davranışlarına ilişkin en erken kaydedilen referans, Yunan tarihçi Thucydides'in depremden önceki günlerde Helice şehrini terk eden fareler, köpekler, yılanlar ve gelincikler bildirdiği MÖ 373 yılına kadar uzanır.

Bazı bilim insanları, hayvanların sismik bir kaçış mekanizması geliştirmiş olabileceğine dair teoriler olduğunu söylüyor. "Belki de depremler gelmeden önce basınç dalgalarını algılarlar, belki kaya sıkışmaya başladığında elektrik alanındaki değişiklikleri fay hatları olarak algılarlar. Hayvanlar ayrıca manyetizma ve elektrik alanlarına duyarlı çok fazla demir içerirler. Pozitif delikler, bazı toksik kimyasalların depremlerden önce ortaya çıkmasına da neden olabilir. Hayvanlar bir dizi doğal sinyali okuyabilen son derece gelişmiş duyusal aygıtlarla donatılmıştır. Bu nedenle bazı hayvanların herhangi bir deprem habercisi olabilmesi tamamen mümkün görünüyor. Deprem öncesi ortaya çıkan kimyasalları kokluyor, düşük frekanslı dalgalar alıyor veya iyonize havayı kürk ve tüylerindeki duyularla algılıyor olabilirler.

Hayvanların önceden uyardığı tek çevresel tehlike depremler değildir. Kuşların, yaklaşan diğer doğal tehlikeleri tespit edebilmeleri, araştırmacıların giderek daha fazla ilgi gösterdiği bir konudur. 2014 yılında, ötleğenleri izleyen bilim insanları, tahliye göçü olarak bilinen şeyin şaşırtıcı bir örneğini kaydettiler. Kuşlar, üreme alanlarından aniden havalandı ve henüz 5.000 km uçmuş olmalarına rağmen 700 km uzağa uçtu. Kuşlar gittikten kısa bir süre sonra, 80'den fazla kasırgadan oluşan korkunç bir dizi felaket bölgeyi vurdu, 35 kişiyi öldürdü ve 1 milyar doların üzerinde hasara yol açtı .

Uzmanlar, hayvanlardaki erken uyarı sistemlerinin afetleri tahmin etmek için tek başına yeterli olmasının muhtemel olmadığını söylüyor. Buna rağmen eğer hayvanların sergilediği uyarı işaretlerinden faydalanabilirsek, afetlerin getirdiği yıkıcı sonuçları azaltabiliriz.

Kaynakça Buskirk, R. E., Frohlich, C., & Latham, G. V. (1981). Unusual animal behavior before earthquakes: A review of possible sensory mechanisms. Reviews of geophysics, 19(2), 247-270.

Cao, K., & Huang, Q. (2018). Geo-sensor (s) for potential prediction of earthquakes: can earthquake be predicted by abnormal animal phenomena?. Annals of GIS, 24(2), 125-138.

Bankoff, G. (2014). Learning about disasters from animals. In Learning and Calamities (pp. 62-75). Routledge.