Meksika körfezinden Paskalya Adası’na, İndus Vadisi’nden Girit’e kadar birçok medeniyet arkasında görkemli yazıtlar bıraktı. Ancak bu metinleri okuyabilmemize rağmen ne anlama geldiklerini hâlâ bilmiyoruz. 

Dilbilimciler, bu dilleri çözmeyi "zaman makinesiyle yabancı bir kültüre yolculuk yapmak" olarak tanımlıyor.

dw.com'da yer alan habere göre Köln Üniversitesi'nden dilbilimci Svenja Bonmann, günümüzde bilim dünyasını en çok zorlayan yazı sistemlerini şöyle sıralıyor:

Linear A ve Girit Hiyeroglifleri: Minos kültüründen günümüze ulaşan bu yazılar, Yunancanın öncüsü olan Linear B'nin aksine hâlâ sessizliğini koruyor.

Phaistos Diski: Girit’te bulunan bu benzersiz kil obje, spiral şeklinde damgalanmış sembollere sahip. Tek bir örnek olması, sistemli bir çözümlemeyi imkansız kılıyor.

Rongo Rongo: Paskalya Adası'nın kuş ve insan figürlerinden oluşan resimsel yazısı, hasarlı birkaç tahta tablette hapsolmuş durumda.

İndus Vadisi Yazısı (Harappan): Pakistan ve Hindistan bölgesinde bulunan bu yazılar o kadar kısa diziler halinde ki, bunun gerçek bir dil mi yoksa sadece sembolik bir sistem mi olduğu tartışılıyor.

Neden çözemiyoruz? 

Mısır hiyerogliflerini çözmemizi sağlayan en büyük şans, aynı metnin hem Yunanca hem de hiyeroglifle yazıldığı Rosetta Taşı'ydı. Bugün elimizdeki gizemli dillerin çoğunda bu tür "iki dilli" (bilingual) yazıtlar bulunmuyor. Ayrıca, Etrüskçe gibi bazı dillerin yaşayan veya bilinen hiçbir akraba dil ailesinin olmaması, dilbilimcileri karanlıkta bırakıyor.

Yapay zekânın karmaşık kalıpları analiz etme yeteneği, arkeologlarda büyük bir heyecan yaratsa da uzmanlar temkinli. 
Svenja Bonmann, yapay zekânın öğrenmesi için "büyük veri" (Big Data) gerektiğini, ancak antik yazıların çoğunun çok kısıtlı örneklerle günümüze ulaştığını belirtiyor: "Elimizdeki veri bu kadar azken, makinelerin yakın gelecekte bu şifreleri tek başına kırması oldukça düşük bir olasılık."

Bu yazıları çözmek sadece bir akademik başarı değil, aynı zamanda insan olmanın özüne dair bir arayış. Bonmann'a göre, geçmiş toplumların nasıl işlediğini ve neden yok olduklarını anlamak, bizim nereden gelip nereye gittiğimizi görmemizi sağlıyor. 

Antik diller, bir gün çözülmeyi bekleyen "zaman kapsülleri" gibi geleceğe fısıldamaya devam ediyor.