İnsanlar sıcakkanlı canlılardır, bu sebeple iç sıcaklıklarını sabit tutmaya çalışırlar. İç sıcaklıklarını sabit tutmak için soğuk bir ortamda ısı üretir, sıcak bir ortamda ise kendilerini soğutmaya çalışırlar. Uzun süre soğuk havaya maruz kaldığımızda vücut sıcaklığımızda metabolik faaliyetleri gerçekleştiremeyecek seviyede düşüşler olabilir. Bu durum hipotermiye yol açabilir. 

Hipotermi Nedir?

İnsanların yaşamlarını sürdürebilmesi için 36.5-37.5°C gibi sabit vücut sıcaklığına sahip olmaları gerekmektedir. Soğuğa çok maruz kalınması sonucu vücut sıcaklığı düşmektedir. Vücut sıcaklığının 35°C ve altına düşmesi ise hipotermiye sebep olabilmektedir. Kahramanmaraş depremi sonrası sıkça duyduğumuz hipotermi; uzun süre soğukta kalma, kışın soğuk göl, deniz gibi yerlerde yüzme sonucu veya genelde dağcılık yaparken dağda mahsur kalma sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Vücut sıcaklığı metabolik işlevleri yerine getiremeyecek kadar düştüğünde, bu işlevleri gerçekleştirmek üzere üretilen ısı da hızla kaybedilir. Özellikle çocuklarda ısı kaybetme süreçleri daha hızlıdır, soğuk havayı algılama ve tepki verme konusunda yetişkinlerden daha az duyarlıdırlar. Bebeklerde ise sayıca yetişkinlere göre oldukça fazla olan kahverengi yağ hücreleri çok sayıda mitokondri içerir. Dolayısıyla daha fazla enerji ve buna bağlı olarak da ısı üretebilir. Bebekler bu sebeple çocuklara ve yetişkinlere göre soğuğa ve hipotermiye daha dirençlidir. Görülen belirtilere göre hipotermi; hafif, orta derece ve şiddetli hipotermi olarak aşamalara ayrılmaktadır.

Hipoterminin Belirtileri Ve Aşamaları

Hipotermi geçiren kişilerde belirtiler aşama aşama gerçekleşmektedir. İlk başta kişi üşümektedir. Daha sonra vücut tekrar eski sıcaklığına gelmek için titremeye başlamaktadır. Titremek, vücudun soğuğa karşı kendini ısıtma refleksidir dolayısıyla vücut sıcaklığı düşmeye başladığında belirti olarak ortaya ilk çıkandır. Bir sonraki aşamada kişinin algılayışı ve hareketleri bulanıklaşır; tökezlemeden ve düşmeden yürümek, fermuar takmak ve fermuarı çekmek gibi günlük hayattaki küçük işlevleri yerine getirememeye başlamaktadır. Sonrasında kişide konuşma bozuklukları, yorgun hissetme, uyuşukluk ve uyku hali görülmektedir. Bir sonraki aşamada ise bilinç kaybı ortaya çıkmaktadır. Son aşamada ise, solunum ve kalp atışı düşerek kişinin yaşamını yitirmesine sebep olmaktadır. Hipotermi sırasında algı kaybı ve kafa karışıklığı yaşandığı için genelde bu durumu yaşayan kişi bunların farkında değildir. 

Ayrıca soğuk stresi, hipotermi olarak görülmemektedir. Soğuk stresi yaşayan insanlardaki tek belirti üşüme ve titremedir. Soğuk stresi yaşayan insanların vücut sıcaklıkları genellikle 35.5-37°C aralığındadır. Bu kişiler, günlük hayattaki fiziksel işlevlerini yerine getirebilecek durumdadır. Konuşma kabiliyetlerinde bir sorun oluşmaz.

Hafif Hipotermi

Hafif derecede hipotermi geçiren insanlar, üşümekte ve titremektedir. Günlük hayattaki fiziksel işlevleri yerine getirememekle birlikte geveleyerek konuştukları gözlemlenebilmektedir. Vücut sıcaklıkları ise 32.7-35°C aralığındadır. Bunun sebebi, vücut sıcaklığı 35°C’nin altına düşmeye başladığında enzim aktivasyonun yavaşlamasıdır.

Orta Derecede Hipotermi

Orta derecede hipotermi geçiren insanlar üşümektedir, fakat titremeleri azalma ile durma noktasındadır. Günlük fiziksel işlevleri yapamayacak hale gelirler. Konuşurken zorlanmakta (geveleme), yorgun ve aç hissetmektedirler. Bu kişiler aynı zamanda uyuşuk bir haldedirler. Kalp atışları, solunumları düzensiz ve yavaştır. Sağlıklı insanlar dakikada ortalama 12 kere nefes almaktadır, orta derece hipotermi geçiren insanlar ise bu sayının altında nefes almaktadır. Vücut sıcaklıkları ise 28.3-32°C aralığındadır. Bu süreçte metabolik faaliyetler iyice azalmaya başlamakta ve vücut ısıyı düzenlemek yerine hayati organları koruma tepkisi göstermektedir.

Şiddetli Hipotermi

Şiddetli derecede hipotermi geçiren insanlar bilinç kaybı yaşamaktadır. Ayrıca, solunum ve kalp atış hızları düzensiz ve yavaştır. Hareket edemeyecek derecede yorgunlardır. Vücut sıcaklıkları ise 23.8-27.7°C aralığındadır.

Vücut sıcaklığının 23.3°C'nin altına düşmesiyle birlikte kalp atış hızı giderek azalmakta ve kalp atışı durabilmektedir. Yaşam belirtileri azalmaktadır; gözlere ışık tutulduğunda göz bebeklerinde herhangi bir büyüme veya küçülme olmamaktadır. Bu belirtileri gösteren insanlara “yaşamını yitirdi” diyerek yaklaşılmamalıdır, çünkü kalbi duran insanlar kalp masajı sonrası canlanabilmektedir. Kalp masajı ile hayata döndürülen kalbi durmuş kişilerde, beyin oksijensiz kaldığı için hasar meydana gelebilmektedir. Fakat vücut sıcaklığı düşük olan, kalbi duran hastalarda ise bu hasar daha az olmaktadır.

Hipotermi Geçirenlere Nasıl Davranılmalı?

Hipotermi geçiren insanlarla karşılaşıldığında vakit kaybetmeden sağlık ekiplerine haber verilmelidir. Öncelikle boyun ve baş bölgesinin ısınması sağlanmalı, eğer kişi hâlâ soğuk bir alandaysa normal sıcaklıklarda olan bir alana alınmalıdır. Hipotermi geçiren bir kişinin ayaklarının ve/veya kollarının ilk olarak ısınmasını sağlamak son derece tehlikelidir. Bu durumda kan yüksek basınç yapacağından kalbe ve akciğere hızla ulaşarak kişinin şok geçirmesine sebep olabilmektedir. Hipotermi geçiren bir kişi eğer normal derece sıcaklığına sahip bir alana alınamıyorsa, kişinin üzerindeki ıslak ve soğuk kıyafetler yavaşça çıkarılmalıdır. Daha sonra termal battaniye ile sadece yüzü açıkta kalacak şekilde örtülmelidir. Sağlık görevlileri genellikle soğukta kalan kişileri termal battaniye ile örtmektedir. Çünkü termal battaniye vücut ısısının korunmasını sağlamaktadır. Kışın termal battaniyenin parlak sarı olan kısmı dışa gelecek şekilde kişiyi soğuktan korumak için örtülmektedir. Yazın ise parlak sarı kısmı içe gelecek, gri kısmı dışa gelecek şekilde kişiyi sıcaktan korumak için örtülmektedir.

Son olarak, hipotermi oluşum sürecinde su ihtiyacını karşılayabilmiş insanlar, hipotermi geçirdikten sonra diğer insanlara göre daha uzun süre hayatta kalabilmektedir.