MEHMET KAYA/ANKARA

Türkiye’nin cari işlemler açığındaki önemli kalem olan hizmet ihracatında güçlü seyir sürüyor. Yılın ilk 10 ayı sonunda hizmet ihracat geliri geçen yıl aynı döneme göre yüzde 4,71 artarak 104.2 milyar dolara ulaştı. Gider ise yüzde 6,24 artarak 47.9 milyar dolar oldu. Dikkat çekici gelişme ise bir zamanlar Türkiye’nin dizi ihracatıyla büyük ivme kazanan, hatta bazı sinema filmlerinin dahi ihracatıyla ciddi bir döviz girişi sağlanan yaratıcı endüstrilerde görüldü. Bu alanda açık son yıllardaki artış eğilimini sürdürerek, bir önceki yıla göre fikri mülkiyet haklarında yüzde 17, kişisel kültürel ve eğlence hizmetlerinde yüzde 83 büyüdü.

Diğer yandan, daha detay verilerin oluştuğu TÜİK istatistiklerinde ise dizinin yanında, bilgisayar oyunlarının da dahil olduğu grupta ihracatta ilginç veriler ortaya çıktı. Sadece diziler değil, bilgisayar oyunlarında da Türkiye’nin “hızlı ve yüksek bir tutara ulaştığı” belirtiliyordu. Ancak bu alanda dizi ve bilgisayar oyununun da dahil olduğu görsel-işitsel-multimedya grubunda 403, milyon dolarlık bir hizmet ihracat kaydı göründü. İthalat ise 272 milyon dolar seviyesindeydi.

Yine TÜİK verilerine göre mücevher ve altın takıların olduğu “el sanatları” dışarıda bırakıldığında, tüm kültürel ihracatın sadece 141.2 milyon dolar gibi düşük bir seviyede kayda geçmesi dikkat çekti. Ödemeler dengesinde hemen hemen aynı gruba denk gelen 2 grup olan kişisel kültürel hizmetlerdeki toplamda 2025 ilk 10 ayı sonundaki tutar dahi 269 milyon dolara ulaşıyor.

Ödemeler dengesi verilerine göre, Ocak-Ekim döneminde Türkiye’nin hizmet dış ticaret dengesi 56 milyar 318 milyon dolar fazla verdi. Bir önceki yıl aynı dönemde fazla 54 milyar 441 milyon dolar seviyesindeydi. İyileşmenin önemli bir kısmı taşımacılık, bunun içinde de yolcu taşımacılığı ve navlundan kaynaklandı. Navlunda bir önceki yıl aynı dönemde 974 milyon dolar açık verilirken, bu yıl 10 ayda 1.3 milyar dolar fazla verildi.

TÜİK verileriyle çelişkiler 

TÜİK, 2024 itibariyle kültürel dış ticaret verilerini açıkladı. Bu istatistiklerde ödemeler dengesi ile kesişen alanlardaki farklılıklar dikkati çekti. Dizi ihracatını kapsayan, bir dizinin platformlar tarafından belirli bir süre veya süresiz gösterimi de dahil, ödemeler dengesi ile de büyük oranda örtüşen EBOPS sistemine göre yapılan sınıflamada “Görsel-işitsel ürünlerin yeniden üretilmesi ve/veya dağıtım lisansları ve ilgili ürünler” kapsamındaki 2024 ihracatı 403 milyon dolar olarak kayda geçti. Daha geniş olan ve bu kalemi de kapsayan “Fikri Mülkiyet Hakları Kullanım Ücretleri” ödemeler dengesinin toplamı ise 2024’te 554 milyon dolar olarak görünüyor. Bu iki veri karşılaştırıldığında, Türkiye’nin son dönemde özellikle mobil cihazlar için geliştirilen oyunlardan elde edilen gelirler de dahil ticari marka, bayilik, bilgisayar yazılımı, ar-ge, patent ve diğer fikri mülkiyet haklarını kullandırmadan elde ettiği yaratıcı endüstriler kalemi çok sınırlı düzeyde kalıyor.