IBM, yarım yüzyıl sonra eskiden bilgisayar donanımı ürettiği fabrikasını bu kez kuantum bilgisayarlarıyla yeniden sahneye çıkarmaya hazırlanıyor. Yatırımcılar kuantum girişimlerine para yağdırıyor. Ancak aradıkları şey inşa etme pratiğine sahip, daha köklü bir oyuncu olabilir.

---

15 Aralık 2025, 11:21

Yarım yüzyıl önce New York eyaletinin Poughkeepsie kentindeki bir fabrika bilgisayar donanımı üretiyordu. Ana bilgisayarlardan elde edilen karlar, ayrıcalıklı çalışanları, bilimsel araştırmaları ve International Business Machines’i dünyanın en değerli şirketi yapan temettüyü finanse ediyordu. Bugün küçülmüş bir IBM, gelirinin büyük kısmını soyut şeylerden elde ediyor: bilgisayar yazılımları ve iş hizmetleri. Ancak şirket, Poughkeepsie’yi yeniden eski ihtişamlı günlerine döndürebilecek yeni bir tür makine üzerinde çalışıyor. Burası, sıradan bir bilgisayarın altından kalkamayacağı matematiksel zorluklarla başa çıkmak üzere tasarlanmış, adeta büyülü aygıtlar olan kuantum bilgisayarlarının monte edileceği yer.

Kuantum vaaliyetleri

Eğer kuantum teknolojisi vaatlerini yerine getirirse, mühendisler onu ilaç, aşı, pil ve kimyasal tasarımında dev adımlar atmak için kullanacak. Boston Consulting Group geçen yıl, 2040’a gelindiğinde kuantum donanım ve yazılım sağlayıcılarının yıllık 90 milyar ila 170 milyar dolar gelir elde edeceğini öngördü. IBM bu hızla gelişen teknolojinin içinde yüzyılın başından beri yer alıyor. Bu çabanın başında ise Avustralyalı 46 yaşındaki fizikçi Jay Gambetta bulunuyor. Gambetta, altı kıtada araştırma yapan üç bin çalışanı yönetiyor. Kuantumdan tasarruf etmeyeceği kesin; çünkü tüm kariyerini bu alanda geçirdi. Gambetta, Yale’deki doktora sonrası çalışmalarının ve ardından Waterloo Üniversitesi’ndeki öğretim üyeliğinin ardından 2011 yılında, Poughkeepsie fabrikasının 63 kilometre güneyindeki IBM Watson Araştırma Merkezi’ne katıldı. “Öğretmeyi seviyorum ama aslında inşa etmek istiyordum” diyor.

Bir kuantum bilgisayarının bilgi depolayan unsuru olan kübiti inşa etmenin birçok yolu var ve bunların herhangi biri, kullanışlı bir makine yapma yarışında kazanan olabilir. Yüklü atomlar olan iyonlar da bir kuantum sisteminin temeli olabilir. Bir başka yaklaşım ise silikon parçacıkları üzerine yerleştirilmiş minik süperiletken tellerde akan elektrik akımlarını içerir. Gambetta’nın Watson’a gelişinden sonraki üç yıl içinde, o ve meslektaşları bu seçeneğe bahis yapmaya karar verdi; fotonik, hapsedilmiş iyonlar ve diğer araştırma yollarını geride bıraktılar.

Süperiletken yaklaşım, mutlak sıfırın yetmişte biri derece üzerine kadar soğutulmuş bir çip gerektirir; bu, süperiletkenin çalışması ve elektronların hassas dansının bozucu termal gürültüden korunması için zorunludur. Çipin “transmon” adı verilen çalışma elemanları mikrodalga darbeleriyle kontrol edilir. Yürüyüş emirleri ise yakında duran geleneksel bir bilgisayardan gelir.