Her insanın halihazırdaki uyku düzeni birbirinden farklıdır. Kimi düzensiz bir şekilde gece uyumaz gündüz uyanmaz, kimi belirli saat dilimlerinde düzenli bir şekilde uyumaya özen gösterir, kimi öğle şekerlemesini atlamaz… Günlük olarak uyku saatleriyle ilgili birçok tartışma varken insanın aklı da karışıyor haliyle. Peki, ideal uyku süresi her insan için aynı mıdır?

İdeal Uyku Süresi

Günde en az 6-8 saat uyumamız gerektiği üzerine yazılan birçok yazı görmüşsünüzdür. Uzmanlar, genel olarak günde 6-8 saat uyku süresi önerse de, bazı insanlar bu önerinin aksine daha az uyumalarına rağmen tıpkı 8 saat uyumuş gibi dinç uyanırlar. Profesör Louis Ptáček, bu şekilde az uyusa bile zorluk yaşamayan insanların durumunu incelemiştir. Yaptığı araştırmalar sonucunda; bu insanların bazı genlerinde mutasyon olduğunu görmüştür. Bu mutasyona sahip insanlar ortalamaya göre daha az uyumakta ve sahip olduğu mutasyonlar bir sonraki kuşağa aktarılmaktadır. Bu durum “Ailesel Doğal Kısa Uyku Sendromu” -Familial Natural Short Sleep (FNSS)- olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca FNSS sendromu görülen dört ailenin, 2009-2020 yılları aralığındaki uykusuzluk, depresyon gibi sağlık sorunları incelenmiştir. Sonuçlara göre; FNSS sendromlu bireylerin az uyumalarına rağmen uykusuz hissetmedikleri ve depresyona daha az meyilli oldukları gözlemlenmiştir. Bu mutasyona uğramış genler sayesinde bireylerin daha az sürede bile kaliteli şekilde uyudukları düşünülmektedir. Çalışmada, uyku süresi ile uyku kalitesinin birbirinden farklı olduğu gözlemlenmiştir.

Kaliteli uykunun nörodejeneratif (nöronların fonksiyon kaybı) hastalıkları azaltabileceğini düşünen Profesör Louis Ptáček ve ekibi, hipotezlerini test etmek amacıyla bir deney çalışmasında bulunmuşlardır. FNSS genlerine sahip alzheimerlı fareler -fazla uykuya ihtiyaç duymayan fareler- ile yapılan deneylerde alzheimer belirtilerinin azaldığı gözlemlenmiştir. Deneyler, farklı fareler üzerinde de tekrarlanmış ve benzer sonuçlar elde edilmiştir. Araştırmacılar, kaliteli uykuyu sağlayan genlerin nörodejeneratif hastalıklara karşı koruyucu olabileceğini düşünmektedir. Uyku sorunları ve nörodejeneratif rahatsızlıkları olan insanların iyileştirilerek sağlıklarına kavuşturulması hedeflenmektedir.

Uyku Süresi Kişiden Kişiye Değişebilir

Ömrümüzün neredeyse üçte birini uykuda geçiririz. Uykuya dalmak ve uyanmak için beynin pek çok bölümünün birlikte çalışması gerekir. Metabolik faaliyet sürecinde uyku-uyanıklık-acıkma gibi ihtiyaçlar biyolojik saatimiz ile belirlenir. Genetik yatkınlık, epigenetik faktörler, çevresel stres, beslenme alışkanlıkları gibi etmenler biyolojik saatimizin düzenlenmesini etkiler. Dolayısıyla uyku süresi uzun olsa da kalitesiz uyku sebebiyle verim alamamak ya da diğer insanlara göre çok daha kısa süre uyuyarak kaliteli uykuya sahip olmak mümkündür. Tıpkı FNSS sendromunda olduğu gibi, genetik değişiklik sebebiyle veya beynin bölümlerinde hasar oluşması durumunda uyumak ve kaliteli yaşamak zorlaşabilir.

Uyku sorunları birçok rahatsızlığı yanında getirir. Uyku problemlerinin neden olduğu rahatsızlıklarla ilgili yapılan çalışmalar ise daha çok uyku saati odaklıdır. Uyku saatleriyle beraber kaliteli bir uyku uyumanın da önemi bu çalışma ile gösterilmiştir. Ayrıca, her ne kadar ideal uyku saati genellemesi yapılsa da uyku ihtiyacı kişilerin genlerine göre değişebilmektedir. Genlerimizin göz rengimiz gibi fiziksel özelliklerimizin yanında uyku gibi davranış ve ihtiyaçlarımızı da düzenlediği unutulmamalıdır.

Kaynakça

1. Qing Dong, Nicholas W. Gentry, Thomas McMahon, Maya Yamazaki, Lorena Benitez-Rivera, Tammy Wang, Li Gan, Louis Ptáček, Ying-Hui Fu. Familial natural short sleep mutations reduce Alzheimer pathology in mice. iScience, 2022; 103964 DOI: 10.1016/j.isci.2022.103964

2. Shi G, Xing L, Wu D, et al. A rare mutation of ß1-adrenergic receptor affects sleep/wake behaviors [published online August 28, 2019]. Neuron. doi: 10.1016/j.neuron.2019.07.026.

3. Liza Ashbrook, Andrew Krystal, Ying-Hui Fu, Louis Ptáček, 388 Familial natural short sleepers have greater resilience than unaffected family members, Sleep, Volume 44, Issue Supplement_2, May 2021, Pages A154–A155, https://doi.org/10.1093/sleep/zsab072.387