Kaynak, Getty Images

• • Yazan, BBC Earth

• 27 Aralık 2025

• Okuma süresi: 7 dk

Giderek artan sayıda araştırma, iklim değişikliğiyle mücadelede bireysel önlemlerin etkisini ölçmeye çalışıyor. Sonuçlar, bazı eylemlerin şaşırtıcı biçimde en büyük katkıyı sağlayabileceğini gösteriyor.

Yarını Onarmak için Süper Yüksek Etkili Girişim (Shift) adlı bir proje, insanlara sorular sorarak onları bilimsel temelli eylemlere yönlendiriyor.

İsveç'teki Lund Üniversitesi Sürdürülebilirlik Çalışmaları Merkezi'nden Kimberly Nicholas, iklim değişikliğine bilimsel temelli çözümler arayan ABD'li kar amacı gütmeyen Project Drawdown ile birlikte bu kılavuzu yayınladı.

BBC, iklim için gerçekten en büyük farkı yaratan kişisel eylemlerin hangileri olduğunu öğrenmek için Nicholas ile konuştu.

• Türkiye ve Avustralya karşı karşıya geldi: COP31'e ev sahipliği için müzakerelerde son durum ne?

'İklim eyleminin süper güçleri'

BBC: Shift rehberi nedir, nasıl ortaya çıktı?

Kimberley Nicholas (KN): Son 10 yıldır etkili iklim eylemlerini belirlemek için çalışıyorum. Tüketici eylemlerinin gerçekten önemli olduğunu ancak bunların yeterli olmadığını ve benim deyimimle "iklim eyleminin süper güçleri" olarak adlandırdığım bir dizi role daha geniş bir şekilde odaklanmamız gerektiğini düşünmeye başladım.

Bir dizi araştırmacıyla birlikte hazırladığımı ve 2021'de yayınlanan bir makalede bu beş rol belirledik ve bunlar Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) BM İklim Paneli 2022 raporunda da ele alındı.

Tüketiciler bu rollerden biri ancak insanların seçmen, yatırımcı, profesyonel çalışan ve çevrelerinde rol model olarak nasıl davrandıkları da önemli.

Felix Creutzig ve arkadaşları tarafından yapılan araştırmalar, davranış veya talep tarafında değişikliklerle sera gazı emisyonlarını %40 ila 80 oranında azaltmanın mümkün olduğunu gösterdi.

Bunlar, altyapı, normlar ve politikadaki değişiklikleri tamamlayıcı unsurlar ancak insanların günlük yaşamlarında da değişiklikler yapmasını gerektiriyor.

Shift karmaşayı ortadan kaldırmak felsefesine dayalı. Büyük fark yarattığına dair güçlü kanıtlarımız olan birkaç büyük eyleme odaklanmak ve bunları insanların atabileceği küçük, uygulanabilir adımlara bölmek istiyorum.

Eylemleri etkinlik sırasına göre sıralamak kritik öneme sahip. Yani, büyük işleri öne almalı ve en büyük farkı yaratabilecek eylemden başlamalıyız.

Kaynak, Getty Images

Fotoğraf altı yazısı, Araştırmalar, kimi ülkelerde seçmenlerden gelen bildirimlerin siyaseti şekillendirebileceğini ve etkileyebileceğini gösteriyor.

BBC: Anketiniz üç ana soruyla başlıyor: Yıllık geliriniz 38 bin doların (1,6 milyon TL) üzerinde mi, liberal bir demokraside mi yaşıyorsunuz ve üniversite diplomanız var mı? Neden bu üç soruyu seçtiniz?

KN: Aslında amaç en etkili süper güçlere odaklanmak. Bu, vatandaş eylemleri için demokraside yaşamak, tüketici ve yatırımcı eylemleri için gelir eşiğinin üzerinde kazanmak ve profesyonel eylemler için üniversite diplomasına sahip olmak.

Herkes bir topluluğun, çevrenin, mahallelenin, grubun, ailenin bir parçası olduğu için bu rol modellerin eylemleri daha sonra herkese uygulanır.

Gelir en açık olanı: Hanehalklarından kaynaklanan iklim kirliliğinin yaklaşık yarısının yıllık 38 bin doların üzerinde gelir elde eden gruptan geldiğini biliyoruz.

İklim kirliliğinin %60 ila 72'si olmak üzere çoğunluğu hanehalkı tüketiminden kaynaklanıyor.

Yatırımcı rolü de gelirle bağlantılı: Birçok kişi, büyük bir yatırım gücü olmasa bile muhtemelen bir banka hesabına sahip.

Dahası profesyonel eylemler eğitimle bağlantılı. Bu belki de en zayıf bağlantı ama üniversite, meslek okulu ya da bir tür yükseköğretim diplomanız varsa, iş yerinde önemli bir pozisyona sahip olma olasılığınız daha yüksektir.

Bu, gücünüzü gerçekten etkili bir şekilde kullanma fırsatı vermesi açısından önemli.

Bu üç soruya evet diyecek grup, beş süper güce de sahip olacaktır.

Dünya nüfusunun yüzde 10'undan azı bu grubun içindeki insanları kapsıyor.

Küresel olarak, bunlar şimdiye kadar yaşamış en güçlü insanlar arasında. İnsanlar bunu fark edip bu gücü etkili bir şekilde kullanmaya başlarsa, iklim eylemi için bir dönüşümün gerçekleşebileceğine gerçekten inanıyorum.

Fotoğraf altı yazısı, Güneş panelleri almanın "bulaşıcı" olduğunu ortaya koyan bir araştırma var.

Vatandaşların eylemlerinin iklim politikasını değiştirmek için önemli olduğuna dair çok iyi kanıtlar var.

2019 Kanada seçimlerinde Liberal Parti'ye verilen oyların, yılda 34,2 ton iklim kirliliğini önlediği hesaplandı.

Dolayısıyla oy vermek gerçekten önemli bir iklim eylemi. Ancak oy kullanma şansına sahip olmak için, çok partili, özgür ve adil seçimlerin olduğu liberal bir demokraside yaşamak gerekir.

Varieties of Democracy Project'e göre, bu durum dünyadaki insanların sadece yaklaşık %12'si için geçerli.

İkinci bir eylem, iddialı iklim politikası için çalışan bir gruba katılmak.

Medya tarafında ise, araştırmalar iklim endişesinin aslında haberlerle nasıl şekillendirildiğini gösteriyor.

Bir diğer adım ise temsilcinizle iletişime geçmek. Daha iddialı politikalar uygulamamalarının bir nedeni, seçmenlerinin bu konuyu yeterince önemsemediğini düşünmeleridir.

Bir de barışçıl protestolar var: Örneğin araştırmalar, barışçıl protestoların yapıldığı ABD eyaletlerinde emisyonların azaldığını gösterdi. Barışçıl protestolar, kamuoyunu şekillendirmede de önemli.

BBC: En önemli ikinci konu olarak belirlediğiniz iş hayatımız ne durumda? Kanıtlar, profesyoneller için iklim değişikliğini etkilemekte en iyi stratejilerin neler olduğunu gösteriyor?

KN: En yüksek puanı iş yerinizin Bilim Temelli Hedefler Girişimi'ne katılmasına veriyorum. Anladığım kadarıyla bu, mevcut en güvenilir ve titiz sertifika sistemi.

Bir kuruluş olarak bunu takip ediyorsanız, dünyanın Paris Anlaşması'na uymasına yardımcı olmak için üzerinize düşeni yapıyorsunuz demektir.

Bir dizi işletme ve kuruluş, bu kuruluş aracılığıyla 1,5C veya 2C iklim hedefine ulaşma yolunda ilerliyor. (BBC'nin Bilim Temelli Hedefler Girişimi'ne üyeliği hakkında açıklaması için tıklayın.)

Bir başka önlem ise, bankalar, sigorta şirketleri, emeklilik fonları gibi yerlerdeki yatırımlarınızı fosil yakıtlardan ayrıştırmak... Yine, kolektif olarak hareket etmek ve bu finansal araçları kullanarak piyasada büyük bir değişim yaratmak gerçekten çok etkili olabilir.

Kendi özel becerilerinizi kullanmak da bir başka yöntem.

Aslında her iş iklimle alakalı olabilir. Birçok insan sevdiği, iyi olduğu ve önemli becerilere sahip olduğu işlerde çalışıyor ve bu insanların, örneğin satın alma yaparken ya da insan kaynaklarını yönetirken iklim açısından bakmasına ihtiyacımız var.

İklim hedeflerine ulaştığımız bir dünya için, tüm bu yapboz parçalarının bir araya gelmesi gerekiyor.

Ve sonra sektörünüzde eylem geliyor.

Bunun için örneğin bağlı olduğunuz ticaret örgütünün, iklim politikalarını engellemediğinden, tüm sektörün iyi standartlar belirleyip bunlara uyduğundan ve hep birlikte sıfır emisyona doğru ilerlemeye çalıştığınızdan emin olmak gerekiyor.

Kaynak, Getty Images

Fotoğraf altı yazısı, Araştırmalar, sık sık uçakla seyahat edenler için, uçuş sayısını azaltmanın karbon ayak izini azaltmanın en etkili yolu olduğunu gösteriyor

BBC: Yatırımcılık, süper güç rolü olarak tanımladığınız bir başka konu. Daha mütevazı bir gelire sahip olanlar da dahil olmak üzere araştırmalar, insanların kendi paralarını yatırdıkları yerlerde ne tür bir etki yaratabileceklerini gösteriyor?

KN: Yatırımlar çok fazla kirlilik yaratıyor çünkü paramızı doğrudan veya dolaylı fosil yakıtlara yatırım yapan şirketlere veriyoruz.

Bankalar da paramızı, fosil yakıtları büyüten şirketlere kredi olarak kullandırıyor.

İklim hedeflerine ulaşmak için fosil yakıtlardan çıkmalı ve devam eden projeleri ömürlerinin dolmasını beklemeden sonlandırmalıyız.

Küçük yatırımcılar da önemli. Bankaların işleyebilmesi için müşterilere ihtiyacı var.

Dolayısıyla, müşteriler fosil yakıtlara yatırım yapan bir bankada işlem yapmak istemediklerini söylerse, bu durum bankaları iş modellerini değiştirmek zorunda bırakacaktır.

Fosil yakıt kullanmayan bir bankaya geçmek gerçekten çok etkili bir eylem.

Kaynak, Getty Images

Fotoğraf altı yazısı, İklim kitap kulübü kurmak gibi bir iklim topluluğu oluşturmak ya da mahalledeki çocuklar için sokakları daha güvenli hale getirmeye kadar çok sayıda etkili adım var.

Bir diğer süper güç rolü ise "tüketici" rolü ve bu rolde dört eylem öne çıkıyor: Uçuşla ve özel araçla seyahati sınırlamak; et tüketimini azaltmak ve yenilenebilir enerjiye geçmek. Ancak Shift'in bir karbon ayak izi sayma aracı olmadığını özellikle vurguluyorsunuz. Bu, karbon ayak izini azaltma yöntemlerine yönelik bir eleştiri mi?

Piyasada harika karbon ayak izi ölçme araçları var. Bunlar kesinlikle yararlı olabilir ve iklim dostu yaşam yolculuğuna yeni başlayanlar için gerçekten ufuk açıcı olabilir.

Ancak görüşüm bu kadar analizin insanları bazen eylemsizleştirebildiği yönünde.

Tüketici rolü için, araştırmacı Diana Ivanova'nın çalışmasında gösterilen en etkili eylemleri seçtik.

Buna göre dünya çapında insanların yüzde 90'ının karbon ayak izini azaltmasına gerek yok. Ve net sıfıra geçebilirsek hayatlarını sürdürülebilir şekilde yaşamaya devam edecekler.

En fazla tüketen %10'luk kesim, sürdürülebilir karbon bütçesinin yaklaşık 10 katı kadar tüketiyor.

Özellikle uçak ve özel araç kullanımı nedeniyle en fazla tüketen %1'lik kesim, sürdürülebilir karbon bütçesinin 22 katı kadar tüketiyor.

Dolayısıyla, bu grup için aşırı uçak ve özel araç kullanımında değişiklik yapılmadan iklim hedeflerine ulaşmak mümkün olmayacaktır.

Yine de, henüz nicel olarak ölçmek için elimizde veri bulunmayan birçok önemli eylem var. İklim kaosunu önlemek için daha büyük değişikliklerin yapılması gerektiğini biliyoruz.

Örneğin, bir avukat olarak becerilerinizi kullanarak bir sektörün karbonsuzlaşmasını sağlamak veya yaratıcı endüstrilerde fosil yakıtlar için reklam üretmeyi bırakıp kültürü değiştirmek ne kadar değerli?

BBC: Ya 38 bin dolardan az kazanıyorsanız, liberal demokraside yaşamıyorsanız ve üniversite diplomanız yoksa? Hala iklim konusunda bir değişiklik yaratabileceğinize dair kanıt var mı?

O zaman herkesin göreceği rol model eylemleri görürsünüz. Bunlar, kendi hayatınızda harekete geçmek ve başkalarını ilham vermekle ilgili şeyler.

Bunların çoğu iklim odaklı topluluklar oluşturmakla ilgili. Yani, koşmayı seven insanlar, iş arkadaşlarınız, arkadaşlarınız, komşularınız gibi, iklimle ilgili konularda konuşabileceğiniz ve iklimle ilgili şeyler yapabileceğiniz bir grup oluşturmak gibi....

Örneğin, benim çok sevdiğim bir iklim kitap kulübüm var.

Güneş panelleri almanın bulaşıcı olduğunu ortaya koyan bir araştırma var. Komşunuzda varsa, sizin de çatınıza güneş panelleri takma olasılığınız çok daha yüksek.