Çin elektrikli araç çılgınlığını neden durdurmaya çalışıyor?
Pekin, fiyatları düşüren şirketlere artık sabır göstermiyor ve kısıtlama çağrısında bulunuyor. Ancak sert rekabet aynı zamanda bir inovasyon patlamasına da yol açıyor.
Pekin, fiyatları düşüren şirketlere artık sabır göstermiyor ve kısıtlama çağrısında bulunuyor. Ancak sert rekabet aynı zamanda bir inovasyon patlamasına da yol açıyor.
02 Eylül 2025, 17:00
Çin, elektrikli araçlar konusunda dünyayı fethediyor. Çinli otomobil üreticileri diğer tüm ülkelerden çok daha fazla üretim yapıyor ve inovasyon açısından onları geride bırakıyor. Çin’in benzinli araçlara olan iştahı her geçen hafta azalıyor. Son beş ayın her birinde, batarya ile çalışan ve hibrit araçlar, satılan tüm otomobillerin yarısından fazlasını oluşturdu.
Acımasız rekabet
Ancak sektöre yakından bakıldığında tablo pek de parlak değil. Halihazırda, otomobil üreticileri arasındaki amansız rekabet acımasız bir hale gelmiş durumda. Yaklaşık 50 otomobil üreticisi, tekrar tekrar fiyat kırarak müşteri kapma mücadelesi veriyor. Yıkıcı zararlarla karşı karşıya olan üreticiler, parça tedarikçilerine ödeme yapmakta zorlanıyor. Buna rağmen, devlet bankalarından borç almaya devam ederek daha fazla fabrika kuruyorlar ve bu da ciddi bir kapasite fazlasına yol açıyor.
Bu çılgınlık, Çin hükümetinin en üst kademelerinin dikkatini çekmiş durumda. Yetkililer, “aşırı rekabet” olarak tanımladıkları duruma karşı bir kampanya başlattılar. Ülkenin lideri Şi Cinping, 30 Temmuz'da ekonomiye dair bir toplantıya başkanlık etti. Toplantı sonunda yayımlanan bildiride, “Ahlaksız rekabetin önlenmesi için sektörel öz disiplini güçlendirmek şart” denildi.
Sonuçlar ise karışık. Haziran ayı başında, Çin kabinesinin talimatıyla 17 otomobil üreticisi, aldıkları parçalardan itibaren 60 gün içinde tedarikçilerine ödeme yapma konusunda anlaşmaya vardı. Ancak 11 Ağustos'ta yayımlanan bir devlet raporuna göre, sadece üç otomobil üreticisi zamanında ödeme için sistem kurdu.
Yatırımlar yüzde 21,7 arttı
Dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisi BYD bile artık sorunlarla karşı karşıya. Cuma günü yaptığı açıklamada, ilkbaharda kârının bir önceki yıla göre neredeyse üçte bir oranında düştüğünü, bunun da fiyat rekabetinden kaynaklandığını belirtti. Otomobil üreticilerini yatırımdan caydırmak ise zor oldu. Temmuz ayında hükümetin uyarılarına karşı kısmen bir yavaşlama yaşansa da, sektörün yatırımları yılın ilk yedi ayında 2024’ün aynı dönemine göre yüzde 21,7 arttı. Bu art arda dördüncü yılda da yüksek büyüme anlamına geliyor.
Kapasite fazlası ve fiyat savaşları, Çin ekonomisinde kronik bir sorun. Devlet destekli yatırımlar, hükümetin birbiri ardına gelen öncelikli alanlarına akıyor. Bu da sınırlı bir iç pazar için savaşan çok sayıda şirket ve fabrika yaratıyor. Otomotiv sektöründeki rekabet, Çin’in yatırıma dayalı büyüme stratejisinin bedelini de gösteriyor. Örneğin, temmuz ayında üretim ekipmanlarına yapılan yatırımlardaki hafif bir yavaşlama, tüm ekonominin performansını olumsuz etkiledi.
“Bu karlılık yarışı değil, hâkimiyet yarışı”
Elektrikli otomobiller, akıllı telefonlar veya dizüstü bilgisayarlar gibi: Ne kadar çok üretirseniz, daha ucuza üretmeniz o kadar kolay olur. Otomobil üreticileri, pazar payını artırmak için sürekli daha büyük fabrikalar kuruyor, bu da elektrikli araçların giderek daha ucuza satılmasına yol açıyor. Şanghay merkezli elektrikli araç danışmanlık firması Automobility’nin CEO’su Bill Russo, “Bu karlılık yarışı değil, hâkimiyet yarışı” dedi.
Geçen yıl Çin'de elektrikli ya da elektrik ağırlıklı çalışan 129 otomobil markası satış yaptı. Ancak küresel danışmanlık firması AlixPartners’a göre bunlardan sadece 15’i 2030’a kadar mali açıdan ayakta kalabilecek. Firmanın Asya otomotiv bölümü başkanı Stephen Dyer, “Bundan fazlası faaliyet göstermeye devam edecek ama bunun için çok derin cepli yatırımcılar gerekecek” diye konuştu.
Çin’in önde gelen elektrikli otomobil üreticileri listesinde başı BYD çekiyor. Onu, Zeekr ve Polestar gibi birçok markaya sahip Geely Grubu ve hâlâ Çin’de popüler bir marka olan ama zorluk yaşayan Tesla izliyor. Çinli tüketici elektroniği şirketi Xiaomi geçen yıl elektrikli otomobil işine girdi ve ilk modeli SU7, Çin'de sadece beş model dışında tüm modellerden daha fazla satıyor.
Çin'in elektrikli araç sıralamasının zirvesinde olmayanlar ise merkezi hükümetle bağlantılı dört devlet şirketi: FAW Grubu, Dongfeng Motor, Changan Otomobil ve GAC Grubu. Bu devlet devleri içten yanmalı motorlarda güçlü olsalar da elektrikli araçlarda zayıf kalıyorlar.
Bankalar büyük kayıplar yaşayabilir
Pekin, sektörün genel kapasitesini sınırlamakta zorlanıyor çünkü devlet şirketleri, özel şirketlerin elektrikli ve hibrit araç üretimindeki büyümesini dengelemek için küçülmeye yanaşmıyor. Benzinli araç üreten devlet fabrikalarını kapatmak ve işçileri işten çıkarmak, özellikle otomobil gibi göz önünde bir sektörde siyasi açıdan oldukça zor. Pekin’in endişelerinden biri de, otomobil üreticileri ve parça tedarikçileri borçlarını ödeyemezse bankaların büyük kayıplara uğrayabilecek olması.
Çin’de gurur kaynağı olan ve büyük istihdam yaratan bir sektör olan otomotiv sektörü, zararlarını finanse ettirmek için önemli bir baskı gücüne sahip. Üstelik bankalar, temiz enerji teknolojilerine kredi vermeye mecbur bırakılmış durumda. Yedek parça üreticileri, aylarca geç ödemeyi kabul etmek zorunda kalıyor ve ardından ayakta kalabilmek için banka kredisi almak zorunda kalıyor. Birçok yerel yönetim, şirket kurmak için zaten borçlanmış durumda ve şimdi bu şirketleri ayakta tutmak için daha fazla borçlanmak zorundalar. Otomobil galerilerinin otoparkları, arz fazlası nedeniyle tıklım tıklım dolu. Yine de güçlü otomobil üreticileri, bayilerin araç almaya devam etmesini dayatıyor. Bu süreçte etiket fiyatlarındaki indirimler, bayilerin envanterlerinin değerini düşürüyor.
İnovasyon yarışı
Tüm bu mühendis gücü, devlet destekli krediler ve acımasız rekabet; olağanüstü bir inovasyon hızını beraberinde getiriyor. BYD’nin Fangchengbao Bao 8 SUV modeli, aracın tavanından havalanabilen ve kontrolü ön panelden yapılabilen bir drone’a sahip. Bu hava aracı, saatte 96 kilometre hıza kadar arabanın üstünde uçabiliyor. Araç, yapay zeka ile drone görüntülerini düzenliyor ve sürücünün telefonuna yüklüyor. BYD’nin 235 bin dolarlık lüks spor otomobili Yangwang U9, hidrolik destekli süspansiyonlarıyla müzik eşliğinde “dans” edebiliyor. Koltuklar, yolcuları savrulmaktan koruyacak şekilde tasarlanmış.
Geely’nin Zeekr markası, arka koltukları hamak gibi yatabilen lüks minivanlar sunuyor. Arka koltuklar ile sürücü bölümü arasında bir duvar bulunuyor. Bu tür yenilikler sayesinde BYD ve Geely’nin satışları hızla artıyor ve Elon Musk’ın Tesla’sıyla aralarındaki farkı açıyor. Çin’de elektrikli araç pazarının öncülerinden olan Tesla ise artık yaşlanan modellerle mücadele ediyor ve satışları yavaş yavaş düşüyor. Pazartesi günü Model 3’ün fiyatlarını düşürdü. Şirketin, birkaç yıldır odaklandığı gösterişli Cybertruck dışında uygun fiyatlı sedan modeli bulunmuyor üstelik Cybertruck Çin’de satılmıyor bile.