Çin'in ABD'nin yaptırımlarını atlatarak İran'a petrol ödemelerini gizli bir finansman kanalıyla yaptığı ve ekonomik bağlarını derinleştirdiği iddia edildi. İsmi açıklanmayan Batılı yetkililere göre geçen yıl İran'daki altyapı projelerini finanse etmek için Çin bu sistem üzerinden 8,4 milyar dolara kadar petrol ödemesi yaptı.

---

06 Ekim 2025, 13:18

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Yardımcısı Zhang Guoqing.

ABD yaptırımları, İran’a petrolü için ödeme yapmayı neredeyse imkansız hale getiriyor. Ancak Çin, bunu nasıl yapacağını buldu ve büyük ölçüde gizli kalan bir yöntemle bunu başardı. Bu gizli finansman kanalı, Washington’ın İran’ı tecrit etme çabalarına rağmen, iki ABD rakibi arasında ekonomik bağları derinleştirdi. Wall Street Journal’a konuşan mevcut ve eski batılı yetkililere göre bu takas benzeri sistem şöyle işliyor: İran petrolü Çin’e gönderiliyor ve karşılığında devlet destekli Çinli şirketler İran’da altyapı inşa ediyor.

Uluslararası sistemi aşıyor

Yetkililere göre bu döngüyü tamamlayan unsurlar arasında, kendisini dünyanın en büyük ihracat kredisi ajansı olarak tanıtan bir Çinli devlet sigortacısı ve ismi kamuya açık Çinli bankalar veya finansal firmalar listelerinde yer almayan, gizli bir Çinli finansal kuruluş bulunuyor. Bu yöntem uluslararası bankacılık sistemini aşarak, İran’ın yaptırımlar nedeniyle sıkışmış ekonomisine bir can simidi sağlamış oldu. Bazı yetkililerin iddiasına göre İran’daki büyük altyapı projeleri için Çin’in yaptığı çalışmaları finanse etmek amacıyla bu finansman kanalı üzerinden 8,4 milyar dolara kadar petrol ödemesi aktı. ABD Enerji Bilgi İdaresi’ne göre İran, geçen yıl esas olarak ham petrol olmak üzere 43 milyar dolar değerinde ihracat yaptı. Batılı yetkililer, bu ihracatın yaklaşık yüzde 90’ının Çin’e gittiğini tahmin ediyor.

Çin, 2018’de ABD Başkanı Donald Trump’ın ABD’yi 2015 nükleer anlaşmasından çekmesi ve ABD yaptırımlarını yeniden uygulamaya koymasının ardından İran petrolünün baskın alıcısı oldu. Trump göreve geri döndükten iki hafta sonra, Tahran’ı nükleer programını kısıtlamaya ve müttefik silahlı gruplara verdiği desteği sonlandırmaya zorlamak için “maksimum baskı” kullanımını emretti. Bu talimat, İran’ın petrol ihracatını sıfıra çekmeyi amaçlıyordu.

İran’a siyasi destek de sağlıyor

O zamandan beri ABD, Çinli bireyler ve küçük kuruluşlar üzerinde yaptırım uyguladı ancak İran’ın Çin’e yaptığı ihracatlar büyük ölçüde kesintiye uğramadan devam etti. Pekin, aynı zamanda İran’a siyasi destek sağlıyor. Eylül ayında, Çin lideri Şi Cinping, İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ı, Rusya ve Kuzey Kore liderlerinin katıldığı çok uluslu bir zirvede ve askeri geçit töreninde ağırladı. Bu grup, ABD liderliğindeki dünya düzenine karşı birleşmiş durumda.