Çin Şoku Çin'in kendisini de vurmaya başladı
Küresel ekonomide bir dönem ucuz iş gücü ve düşük maliyet avantajıyla öne çıkan Çin, şimdi benzer bir dönüşümle kendi ekonomisinde büyük bir sarsıntı yaşıyor. Milyonlarca işçi risk altında.
Küresel ekonomide bir dönem ucuz iş gücü ve düşük maliyet avantajıyla öne çıkan Çin, şimdi benzer bir dönüşümle kendi ekonomisinde büyük bir sarsıntı yaşıyor. Milyonlarca işçi risk altında.
25 Mart 2025, 23:05 Güncelleme: 26 Mart 2025, 08:47
Çin’in ekonomik büyümesinin zirvede olduğu yaklaşık on yıl önce, Guangdong eyaletindeki Zhou Yousheng’in ayakkabı fabrikası 100'den fazla işçiye istihdam sağlıyordu.
O dönemlerde ülkenin ucuz iş gücü ve yoğun tedarik zincirleri sayesinde Çin, düşük segment imalatta küresel ölçekte dominant bir güç konumuna gelmişti. Dünya Ayakkabı Yıllığı verilerine göre Çin'in küresel ayakkabı ihracatındaki payı on yıl önce yüzde 70’in üzerine çıkmıştı.
Ancak son on yılda yurtdışındaki sert rekabet, ABD ile artan ticaret savaşı ve zayıf iç talep, Zhou gibi birçok işletmenin rekabet gücünü ciddi şekilde azalttı. Bir zamanlar ekonomik büyümenin lokomotifi olan Güney Çin’de üretim maliyetleri artarken, Vietnam ve Endonezya gibi Güneydoğu Asya ülkeleri Çin’in pazar payından önemli ölçüde pay aldı. Dünya Ayakkabı Yıllığı'na göre Çin’in küresel ayakkabı ihracatındaki payı son on yılda yüzde 10 geriledi.
Zhou’nun fabrikasında bugün sadece 20’den az çalışan bulunuyor. Guangzhou’nun banliyösünde bulunan ve çoğunlukla boş olan uluslararası ticaret merkezindeki showroom'unda konuşan Zhou, "Böyle giderse gelecek karanlık ve umutsuz. Eski günlere dönmek çok zor görünüyor" ifadelerini kullandı.
Düşük segment imalat yapan Çin genelindeki fabrikalar da benzer bir ikilemle karşı karşıya: Ya işleri azaltan otomasyona yatırım yapacaklar ya da rekabette geride kalıp kapanacaklar.
Milyonlarca işçi risk altında
Uzmanlara göre bu durum, milyonlarca yaşlı ve düşük vasıflı işçiyi işsiz bırakabilir. Changzhou Üniversitesi, Yancheng Teachers Üniversitesi ve Henan Üniversitesi akademisyenlerinin yaptığı analize göre, 2011-2019 arasında Çin’de iş gücü yoğun 12 imalat sektöründe istihdam yüzde 14 azaldı, bu da yaklaşık 4 milyon işçinin işsiz kalmasına yol açtı. Tekstil sektöründeki kayıp yüzde 40’a ulaştı. Financial Times’ın yaptığı analiz ise 2019-2023 yılları arasında bu sektörlerde istihdamın 3,4 milyon kişi daha azaldığını gösteriyor.
HSBC’nin Asya baş ekonomisti Frederic Neumann, “Çin, ucuz ve bol iş gücü avantajıyla iş gücü yoğun sektörlerde dünya çapında bir numaraydı. Ama bu avantaj artık sona erdi" dedi.
Çin, Vietnam ve Endonezya gibi ülkelere üretim kaydırırken, ABD’nin getirdiği ticaret tarifeleri bu süreci daha da hızlandırdı. Çin yönetimi ise geleneksel imalat sektörlerini desteklemek amacıyla yeni sanayi bölgeleri oluşturuyor.
Guangdong bölgesinde iş aramak için yaklaşık 2000 kilometre uzaklıktan gelen 40’lı yaşlardaki Wang, bu zorlu geçişten etkilenen milyonlarca işçiden biri. Wang, “Bu yıl para kaybetme lüksüm yok. Bu yaşta paraya ihtiyacım var. İş bulamazsam başka yere gitmek zorundayım" diye konuştu.
Gençler fabrikada çalışmak istemiyor
Çin'de yüksek teknoloji üretiminin büyümesi, ülkenin gelecekteki ekonomik modelinde önemli bir yer tutsa da genç nüfus artık fabrikalarda çalışmak istemiyor. Bu durum, ülkedeki iş gücü sıkıntısını derinleştirirken, robotik ve otomasyon yatırımlarını kaçınılmaz hale getiriyor.
Shenzhen Inovance şirketinin robotik bölüm başkanı Chen Guishun, “Yeni nesil genç işçiler, artık kirli, zor ve yorucu işlerde çalışmak istemiyor. Bu nedenle otomasyon ve robotlara olan ihtiyaç her geçen gün daha da artıyor" ifadelerini kullandı.
Uzmanlar, otomasyon yatırımlarının bazı sektörlerdeki iş gücü ihtiyacını çözeceğini fakat düşük vasıflı işçilerin durumunu daha da kötüleştirebileceğini belirtiyor. Bu geçiş sürecinin toplumsal sonuçları ise henüz tam olarak öngörülemiyor.
Dünyanın dört bir yanında iş kaybına yol açan yeni bir 'Çin şoku'