Çin Ticaret Bakanlığı’nın yaptığı modern teknolojinin can damarı olan beş elementin daha ihracatını lisansa tabi tuttuğunu açıklaması teknoloji ve finans çevrelerinde adeta bir şok dalgası yarattı. Analistler, masada birkaç olası senaryo olduğunu belirtiyor. Goldman Sachs gibi kurumların da işaret ettiği en olası senaryo, ay sonundaki zirvede bir “kısa vadeli ateşkes” sağlanması.

---

16 Ekim 2025, 11:26

9 Ekim sabahı, Çin Ticaret Bakanlığı’nın yaptığı duyuru, teknoloji ve finans çevrelerinde adeta bir şok dalgası yarattı. Pekin, aralarında holmiyum ve erbiyum gibi isimleri pek duyulmamış ama modern teknolojinin can damarı olan beş elementin daha ihracatını lisansa tabi tuttuğunu açıkladı. Bu hamleyle birlikte, aralarında ABD’li savunma ve teknoloji şirketlerinin de bulunduğu 14 yabancı kuruluş “güvenilmez varlık” listesine eklendi. 1 Aralık’ta yürürlüğe girecek olan bu yeni düzenlemeler, Pekin’in küresel nadir toprak üretiminin yüzde 70’ini, daha da önemlisi rafinasyon kapasitesinin yüzde 90’ından fazlasını kontrol ettiği gerçeğiyle birleşince, basit bir ticari kısıtlamanın çok ötesinde bir anlam taşıyor.

Bu, Çin’in sadece ekonomik bir güç değil, aynı zamanda teknolojik geleceğin kurallarını belirleyen stratejik bir aktör olduğunun ilanıydı. Güney Kore’de ay sonunda yapılması planlanan Trump-Şi zirvesi öncesi masaya daha güçlü oturmak isteyen Pekin, elindeki en değerli kozu oynamaktan çekinmedi. Çinli akademisyenlere göre bu hamle, ABD’nin eylül sonunda binlerce Çinli şirketi daha ihracat kontrol listesine eklemesine “orantılı bir yanıt” niteliğindeydi. Pekin, ABD’nin yarı iletkenlerde uyguladığı taktiği, şimdilerde kendi silahıyla ABD’ye karşı kullandigi aşikar.

Hafta sonu Trump’ın “her şey yoluna girecek” şeklindeki yumuşak mesajıyla piyasalar toparlansa da bu olay, küresel ekonominin ne kadar kırılgan bir ip üzerinde yürüdüğünü gözler önüne serdi. Çin ise bu tehdide, ABD bağlantılı gemilere özel liman ücretleri ve Amerikalı çip devi Qualcomm’a karşı bir antitröst soruşturması başlatarak yanıt verdi.

Stratejik satranç ve gelecek senaryoları

Çin’de yaşayan biri olarak, Batı medyasındaki paniğin aksine, burada daha sakin ve kendinden emin bir hava sezdiğimi söylemeliyim. Yerel basında ve uzmanlar arasında hakim olan görüş, Pekin’in tüm bu adımları önceden hesapladığı ve ABD’nin tepkilerini bir bir modellediği yönünde. Hatta Çinli tüccarlar arasında, bu tür gerilimlere karşı bir "alışkanlık" gelişmiş durumda; geçmiş deneyimler, eninde sonunda bir müzakereyle tansiyonun düşeceğini onlara öğretmiş. Bu, Çin’in uzun vadeli stratejisinin bir parçası: krizleri yöneterek ve normalleştirerek, kendi kurallarını yavaş yavaş kabul ettirmek.