İran'ın ulusal para birimi Riyal'in Pazar günü birkaç saat içinde yeni bir rekorla düşmesinin ardından, Tahran'da protesto gösterileri düzenlenmeye başlandı. Pazar günü bir dolar yaklaşık 1,42 milyon Riyal'den işlem görürken, bir euro 1,7 milyon Riyal'e kadar çıktı. Bir yıl önce ise bir dolar 820 bin Riyal seviyesindeydi.

İran para birimindeki kronik değer kaybı, hiperenflasyona ve hızla değişen fiyatlar nedeniyle ciddi bir belirsizliğe yol açıyor. Bu durum özellikle ithal ürünlerin satışını olumsuz etkiliyor. İran ekonomisi, yüksek enflasyonun yanı sıra hükümetin nükleer programı nedeniyle uygulanan Batı yaptırımlarının baskısı altında bulunuyor.

İran'da kötüleşen ekonomik duruma tepki olarak son iki gün içinde Tahran'da esnaf iş yerlerini kapattı. Protestolar, Pazar günü Tahran’ın en büyük cep telefonu pazarında başladı ve buradan diğer işletmelere yayıldı. Esnaf, dükkanlarını kapalı tutarak başkentin merkezinde gösteriler düzenledi.

Ekonomik sorunlar nedeniyle başlayan protestolar, giderek hükümet karşıtı bir kimlik kazanıyor. Protestoların ülkenin diğer şehirlerine de yayıldığı kaydediliyor. Görgü tanıklarına göre, protestoların gerçekleştirildiği şehirler arasında, ülkenin büyük kentlerinden İsfahan ve Kerman ile Gişm Adası bulunuyor. Öte yandan öğrenci toplulukları da protestolara katılacaklarını açıkladı. Bu protestoların yalnızca kötüleşen ekonomik durumla ilgili olmadığı, aynı zamanda 'temel siyasi konular' üzerine odaklandığı belirtildi.

Esnaf protestolarının henüz ilk iki gününde güvenlik güçleri ile yurttaşlar karşı karşıya geldiFotoğraf: UGC

"Korkmayın, birlikteyiz"

Güneydoğudaki Kerman şehrinde, görgü tanıklarına göre, Pazartesi günü protestocular İslami rejim karşıtı sert sloganlar attı ve köklü siyasi değişiklikler talep etti. Yetkililerin buna karşı polis ve güvenlik birimlerini yoğun şekilde konuşlandırdığı bildirildi. Protestolarda "Korkmayın, hepimiz birlikteyiz" sloganının yanı sıra  "Diktatöre ölüm" gibi İslami rejim karşıtı sloganlar atıldığı ifade ediliyor. Görgü tanıklarına göre, protestocular arasında monarşinin yeniden kurulmasını talep ederek "Yaşasın şah" sloganları atanlar da oldu. Olay yerine konuşlandırılan çevik kuvvet polisleri, kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı.

Yerel medya, Pazar gününden itibaren protestoları haber yapmış olsa da siyasi sloganlara dair herhangi bir bilgi paylaşmadı. Öte yandan, sosyal medyada, protestoların başladığı günden itibaren birçok şehirde gerçekleştirilen gösterilere dair videolar ve sert siyasi sloganlar içeren paylaşımlar görülüyor.

Pezeşkiyan'dan diyalog çağrısı

Hükümetten protestolara şu ana kadar gelen tek tepki, şu ana kadar ülkenin ılımlı Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'dan gelen sağduyu çağrısı oldu. Salı günü paylaştığı mesajda, Pezeşkiyan, devlet ile göstericiler arasında diyalog çağrısında bulundu. Pezeşkiyan, X üzerinden yaptığı paylaşımda, "İçişleri bakanına, protesto hareketinin temsilcileriyle diyalog kurması ve taleplerini değerlendirmesi talimatını verdim" dedi.

Mesajında ekonomik reform sözü veren Cumhurbaşkanı, para ve bankacılık sisteminde reformlar yapılacağını ve halkın alım gücünü korumaya yönelik önlemler alınacağını taahhüt etti. Ancak gözlemciler, protestocuların muhtemelen bu diyalog çağrısını reddedeceğini, çünkü Pezeşkiyan'ın politikasını ekonomik krizin nedeni olarak gördüklerini belirtiyor.

DW, AFP, dpa / BÜ, JD