Uzun süren bir savaş ya da kısa bir çatışma olsun hava sahalarının kapanması maliyet, konfor ve güvenlik üzerinde büyük etkiler yaratıyor.

İsrail’in İran’a sürpriz füze saldırıları düzenleyip misilleme saldırılarını tetiklemesi üzerine Körfez ülkeleri hava sahalarını kapattı ve dünyanın en büyük 20’den fazla havayolu şirketi uçuşlarını ya yön değiştirmek zorunda kaldı ya da iptal etti. Mayıs ayında Hindistan ile Pakistan arasında kısa ama yoğun bir çatışma yaşandığında, her iki ülke de diğerinin havayollarının, hava sahasını kullanmasını yasakladı.

Rusya, 2022’de Ukrayna’ya savaş açıp hava sahasını Batılı havayollarına kapattığında, birçok Amerikan ve Avrupa havayolu uçuş rotalarını yeniden çizmek zorunda kaldı ve bu kesinti hâlâ devam ediyor. Son yıllarda, havayolları giderek daha fazla jeopolitik gelişmelerle uğraşmak zorunda kaldı; uzun süren savaşlar ve ani çatışmalar, büyük uçuş rotalarının ani değişikliklerle yeniden planlanmasını ve karlılığın yeniden hesaplanmasını gerektiriyor.

Risk açıkça görüldü

Risk, 2014 yılında Malezya Havayolları’na ait bir uçağın Ukrayna’nın Rusya yanlısı ayrılıkçıların kontrolündeki bir bölgesinde düşürülmesiyle açıkça görüldü; uçaktaki 298 kişi hayatını kaybetti. Aralık ayında ise, muhtemelen Rus hava savunma sistemlerinin vurması sonucu, Azerbaycan Havayolları’na ait bir uçak Rus hava sahası üzerinde düştü ve onlarca kişi hayatını kaybetti.

Risk danışmanlık şirketi Verisk Maplecroft’un geçen yıl yayımladığı bir rapora göre dünya kara yüzeyinin yüzde 4.5’inden fazlası çatışmalardan etkileniyor; bu oran 2021’den bu yana yüzde 65 artış anlamına geliyor. Çatışmalar, günlük 10 milyon yolcu taşıyan 100 binden fazla ticari uçuş gerçekleştiren sivil havacılık sektörü için en büyük kesintilerden biri. Havayolları zaten her uçuş için yolcu talebi, hava durumu, yakıt maliyetleri, hükümet düzenlemeleri ve pilot ile ekip programlarını dengelemek zorunda.

İran ve İsrail arasındaki son saldırılar, Orta Doğu şehirlerinin Asya ve Avrupa arasındaki durak noktaları olması nedeniyle küresel havayolları için özellikle rahatsız ediciydi. Katar’daki bir Amerikan askeri üssüne yapılan İran saldırısı sonrası Qatar Airways 90’dan fazla uçuşunu yön değiştirmek zorunda kaldı; bu da 20.000’den fazla yolcunun seyahatini etkiledi.

İran ve İsrail arasındaki ateşkes rağmen, havayolları saldırıların yeniden başlaması ihtimaline karşı hazırlıklı. Birçok havayolu Orta Doğu güzergahlarını askıya aldı. Geçen hafta salı, Qantas’a ait bir uçak Perth’ten Paris’e uçarken havada 15 saat kalıp, yarı yolda geri dönerek Perth’e indi. Boeing Dreamliner uçağının yakın zamanda yaşadığı ölümcül kazadan sarsılan Air India ise geçen hafta “tüm yolcuların anlayışını” istedi. Şirket çarşamba günü bazı güzergahlarını yeniden başlattığını açıkladı; diğer havayolları da aynı şekilde hareket etti.

Havayolları, böyle kısa süreli aksaklıklardan hızlıca toparlanabiliyor. Qatar Airways, ABD askeri üssüne saldırıdan birkaç gün sonra yerde yolcu kalmadığını bildirdi. Ama Rusya’nın Ukrayna işgali gibi uzun süren çatışmalar çok daha geniş kapsamlı sonuçlara yol açabiliyor. 2022’den bu yana birçok havayolu, Rusya’nın hava sahasından kaçınmak zorunda kaldı. Rusya, Avrupa ile Kuzey Amerika’yı Asya’nın büyük bölgelerine bağlayan uzun mesafeli uçuşlarda kritik öneme sahip, yüzölçümü olarak dünyanın en büyük ülkesi.