Küresel ticaret bu yıl Trump'ın tarifeleriyle sarsıldı
SOURCE:AA Son Dakika
ABD Başkan Donald Trump'ın bu yıl Beyaz Saray'a dönüşü, ABD'nin ticaret partnerlerine uygulanan yüksek gümrük vergileriyle dalgalı bir dönemi beraberinde getirirken, tarifelerin geleceği ABD Yüksek Mahkemesinin vereceği kararla netlik kazanacak.
Sözlükteki en sevdiği kelimenin "tarife" olduğunu sık sık dile getiren Trump, Amerikan imalat sektörünü canlandırma ve küresel ticaret dengesini ABD lehine çevirme hedefiyle tarifeleri hem
ekonomik bir koruma aracı hem de diplomatik bir pazarlık unsuru olarak kullandı.
📲 Artık haberler size gelsin
AA'nın WhatsApp kanallarına katılın, önemli gelişmeler cebinize düşsün.
🔹 Gündemdeki gelişmeler, özel haber, analiz, fotoğraf ve videolar için Anadolu Ajansı
🔹 Anlık gelişmeler için AA Canlı
Trump'ın yıl boyunca bir uygulayıp bir askıya aldığı tariflerle küresel ticarette belirsizlik artarken 2025, "tarifelerin yılı" oldu.
Etkin tarife oranı 1935'ten bu yana en yüksek seviyede
Yale Üniversitesi Bütçe Laboratuvarı verilerine göre, Trump'ın bu yıl uygulamaya koyduğu gümrük vergileri sonucunda ABD'de 2024 sonunda yüzde 3'ün altında olan ortalama etkin tarife oranı, 2025'te yüzde 16,8'e çıkarak 1935'ten bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.
Göreve başladığı ilk gün federal kurumlara ticaret politikalarına ilişkin kapsamlı bir inceleme yapılması talimatını veren Trump, 1 Şubat’ta "fentanil ve göçmen krizini" gerekçe göstererek Kanada ve Meksika'dan ithal edilen ürünlere yüzde 25, Çin'den yapılan ithalata ise yüzde 10 ek gümrük vergisi getirdi.
Kanada ve Meksika'nın sınır güvenliğini artırmaya yönelik adımları karşılığında bu ülkelere getirilen tarifeler 30 gün süreyle askıya alınırken, Çin'e yönelik yüzde 10'luk tarife 4 Şubat'ta yürürlüğe girdi.
Kanada ve Meksika için askıya alınan yüzde 25'lik tarifeler 4 Mart'ta devreye girerken, Çin'e uygulanan ek tarife oranı aynı gün yüzde 20'ye yükseltildi.
Ancak Trump, 6 Mart'ta ABD-Meksika-Kanada Anlaşması (USMCA) kapsamındaki malların 2 Nisan'a kadar tarifelerden muaf tutulmasını öngören düzenlemeleri imzaladı.
Trump'ın ticaret politikasında "Kurtuluş Günü"
ABD Başkanı Trump, ticaret politikasındaki en kapsamlı adımı 2 Nisan'da attı. Bu tarihi "Kurtuluş Günü" olarak tanımlayan Trump, ticaret partnerlerine karşılıklılık esasına dayalı yeni tarifeleri açıkladı.
Temel tarife oranının yüzde 10 olacağını duyuran Trump, ülkelerin uyguladığı tarifeler ve tarife dışı engellere göre değişen gümrük vergisi oranlarını paylaştı.
Bu kapsamda, tüm ülkelere getirilen yüzde 10'luk temel gümrük vergisi 5 Nisan'da yürürlüğe girerken, ülkelere özel daha yüksek oranlı ek tarifelerin 9 Nisan'da uygulanması planlandı. Ancak bu ek tarifeler, Çin hariç diğer ülkeler için 90 gün süreyle askıya alındı.
ABD ile Çin geçici bir tarife ateşkesi sağladı
Trump, misilleme yapan Çin'e yönelik ek gümrük vergisini yüzde 125'e çıkarırken, fentanil gerekçesiyle uygulanan yüzde 20'lik tarife ile ABD'nin Çin'e uyguladığı toplam tarife oranı yüzde 145'e ulaştı.
Tırmanan gerilimin ardından ABD ve Çinli yetkililer mayısta İsviçre'nin Cenevre kentinde bir araya gelerek tarifeleri 90 gün süreyle düşürme konusunda anlaştı. Bu kapsamda, 14 Mayıs'tan itibaren ABD'nin Çin mallarına uyguladığı tarife oranı geçici olarak yüzde 30'a indirildi.
ABD ile Çin heyetleri haziranda İngiltere, temmuzda Stockholm ve eylülde Madrid'de bir araya gelerek görüşmelere devam ederken, ekimde Kuala Lumpur'daki görüşmede karşılıklı tarife artışlarıyla tırmanan ticaret geriliminin çözümü için "ön çerçeve anlaşmaya" vardı.
Yüzde 10 ile yüzde 50 arasında değişen tarifeler
Karşılıklılık esasına dayalı ek tarifelerin askıya alındığı süreçte ABD, Avrupa Birliği (AB), İngiltere, Japonya ve Güney Kore ile anlaşmalar yaptı, bazı ülkelere ise tarife mektupları gönderdi.
Trump, 31 Temmuz'da ise karşılıklılık esasına dayanan tarife oranlarında değişiklik öngören bir kararname imzaladı. Bu kararnameyle ABD, yaklaşık 70 ticaret partnerine yüzde 10 ile yüzde 41 arasında değişen oranlarda gümrük vergisi getirdi. Bazı ülkelerin ek tarife oranları 2 Nisan'da açıklanan oranlara kıyasla artırılırken, bazı ülkeler için oranlar düşürüldü.
Ayrıca Trump, Kanada'ya uygulanan gümrük vergisi oranının yüzde 25'ten yüzde 35'e çıkarılmasını öngören ayrı bir kararnameyi de imzaladı.
Öte yandan Trump yönetimi, "ABD'nin ulusal güvenliği, dış politikası ve ekonomisi açısından tehdit" olarak tanımladığı Brezilya'ya uygulanan tarife oranını yüzde 10'dan yüzde 50'ye yükseltirken, Rusya'dan petrol alımını sürdürmesi nedeniyle Hindistan'a yönelik yüzde 25'lik gümrük vergisini de yüzde 50'ye çıkardı.
ABD yönetimi, 13 Kasım'dan itibaren geçerli olmak üzere bazı tarımsal ürünleri ise karşılıklı tarifelerden muaf tutma kararı aldı.
Ayrıca Trump, kasım ayında Brezilya'dan ithal edilen bazı tarım ürünlerini ek tarife kapsamı dışına çıkarmak amacıyla bir kararnameye imza attı.
Sektörel tarifeler de devreye alındı
Ülkelere yönelik tarifelere ek olarak Trump yönetimi bu yıl birçok sektöre yönelik gümrük vergilerini de uygulamaya koydu.
Bu kapsamda, ABD'nin tüm ülkelerden yaptığı çelik ve alüminyum ithalatına getirilen yüzde 25'lik gümrük vergisi 12 Mart'ta yürürlüğe girdi. Ancak Trump, 4 Haziran'da bu oranı yüzde 50'ye çıkardı.
İthal otomobil, hafif ticari araçlar ve temel otomobil parçalarına getirilen yüzde 25'lik gümrük vergisi de 3 Nisan'da devreye girdi.
Bakır ithalatına 1 Ağustos itibarıyla yüzde 50 gümrük vergisi getirilirken, 1 Ekim itibarıyla ABD'de üretim tesisi inşaatına başlamamış şirketlerin markalı ve patentli ilaçlarına yüzde 100 gümrük tarifesi uygulanması kararı alındı.
Ham ve işlenmiş kereste ithalatına yüzde 10, bazı döşemeli ahşap ürünleri ile mutfak ve banyo dolaplarının ithalatına yönelik yüzde 25 gümrük vergisi de 14 Ekim'de yürürlüğe girerken, 1 Ocak 2026'dan itibaren bazı döşemeli ahşap ürünlerine yönelik tarife oranının yüzde 30'a, mutfak ve banyo dolaplarına uygulanacak oranın da yüzde 50'ye yükseltileceği bildirildi.
Ayrıca, 1 Kasım'dan itibaren ithal edilen orta ve ağır hizmet araçları ile bunların parçalarına yüzde 25, otobüslere de yüzde 10 tarife getirildi.
Tarifeler ABD bütçesine milyarlarca dolar kazandırdı
Trump'ın tarife politikalarının yürürlüğe girdiği şubat ayından itibaren ABD'nin gümrük vergilerinden elde ettiği gelirde belirgin bir artış gözlendi.
ABD Hazine Bakanlığı verilerine göre, Trump'ın göreve başladığı ocak ayında 7,3 milyar dolar olan ABD'nin gümrük vergilerinden elde ettiği net gelir, şubatta 7,2 milyar dolara geriledikten sonra martta 8,2 milyar dolara yükseldi.
Gümrük vergisi gelirlerinde nisan ayından itibaren hızlı bir yükseliş yaşandığı görüldü. Buna göre gümrük vergisi gelirleri nisanda 15,6 milyar, mayısta 22,2 milyar, haziranda 26,6 milyar, temmuzda 27,7 milyar, ağustosta 29,5 milyar, eylülde 29,7 milyar ve ekimde 31,4 milyar dolara yükseldi.
Ülkenin gümrük vergilerinden elde ettiği net gelir kasım ayında 30,8 milyar dolar olarak kaydedildi. Bu tutarın geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 358 artması dikkati çekti.
ABD'de ocak-kasım döneminde gümrük vergilerinden elde edilen toplam net gelir 236,2 milyar dolar olarak hesaplandı.
ABD ekonomisi türbülanslı geçen bir yıla rağmen gücünü korudu
Bu yılın başında tarifelerin yol açtığı enflasyon ve resesyon endişelerine rağmen ABD ekonomisi dirençli bir görünüm sergiledi.
İlk çeyrekte yüzde 0,6 daralan ülke ekonomisi, tarifelerin yarattığı belirsizliğe ve maliyetlerin artacağına dair endişelere rağmen ikinci çeyrek itibarıyla toparlandı.
Güçlü tüketici harcamalarının etkisiyle ikinci çeyrekte yüzde 3,8 büyüyen ABD ekonomisi, üçüncü çeyrekte de yüzde 4,3 ile 2 yılın en hızlı büyümesini kaydetti.
Tüketici harcamalarının yanı sıra ihracatın artması ve ithalatın düşmesi de üçüncü çeyrekte büyümedeki artışa katkıda bulundu.
ABD Başkanı Trump da ülke ekonomisine ilişkin olumlu gelen verileri tarifelere bağlayarak ekonomik verilerin daha da iyiye gideceğini öne sürdü.
Son açıklanan verilere göre, ABD'nin dış ticaret açığı, eylülde yüzde 10,9 azalışla 52,8 milyar dolara düşerek Haziran 2020'den bu yana en düşük seviyesini kaydetti.
Ülkede enflasyon ise kasım itibarıyla yıllık yüzde 2,7 seviyesinde gerçekleşti.
Ticaret politikası belirsizliğinin yüksek kalmaya devam etmesi bekleniyor
Artan gümrük vergileri ve ticaret politikalarındaki belirsizlikler küresel ticaret görünümünü ise olumsuz etkilerken, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) küresel mal ticaretinin 2025'te yüzde 2,4, 2026'da ise yüzde 0,5 artmasını öngördü.
Uluslararası Para Fonu (IMF) da ekim ayında yayımlanan Dünya Ekonomik Görünüm Raporu'nda, küresel ekonomik büyüme tahminini bu yıl için yüzde 3'ten yüzde 3,2'ye çıkarırken, gelecek yıl için yüzde 3,1 olarak tuttu.
Yılın ilk yarısında korumacı ticaret önlemlerinin ekonomik faaliyet ve fiyatlar üzerindeki etkisinin sınırlı olması nedeniyle küresel ekonomik büyümenin dayanıklılığını koruduğuna işaret eden IMF, ticaret politikası belirsizliğinin bu yıl olduğu gibi 2026 boyunca da yüksek seviyede kalmaya devam etmesinin beklendiği uyarısında bulundu.
Tarifelerin geleceği için gözler Yüksek Mahkeme'de
Küresel çapta endişeyle karşılanan Trump'ın tarifeleri, bazı özel şirketler ve eyaletler tarafından ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesine taşındı.
Mahkeme, 28 Mayıs'ta açıkladığı kararda, karşılıklılık esasına dayalı tarifelerin Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası (IEEPA) kapsamındaki başkanlık yetkisini aştığına hükmetti.
ABD yönetiminin temyize gitmesi üzerine Temyiz Mahkemesi, alt mahkeme kararının uygulanmasını geçici olarak durdurdu. Temyiz Mahkemesi, 29 Ağustos'ta alt mahkemenin kararını büyük ölçüde onaylarken, tarifelerin derhal iptalini ise reddederek Trump yönetimine Yüksek Mahkeme'ye itiraz başvurusu için süre tanıdı.
ABD Yüksek Mahkemesinde 5 Kasım'da görülen davada, Trump'ın uyguladığı tarifelerin başkanın acil durum yetkilerini aşıp aşmadığı değerlendirilirken, tarafların savunmaları dinlendi.
Tarifelerin kaderi için ABD Yüksek Mahkemesinin kararı beklenirken, Trump yönetimi aleyhte bir karar çıkması halinde başka yasal dayanaklarla tarifeleri uygulamaya devam etmeyi planlıyor. Karar aynı zamanda milyarlarca dolarlık tarife gelirlerinin geleceğini de doğrudan ilgilendiriyor.
ABD Yüksek Mahkemesinin tarife davasında vereceği kararın yanı sıra ABD ile Çin arasındaki tarife ateşkesinin sürüp sürmeyeceği, ABD'nin en büyük ticaret partnerlerinden Kanada ve Meksika ile arasındaki ticaret anlaşmasının gelecek yılki gözden geçirme sürecinin nasıl sonuçlanacağı da küresel ticarette yakından takip edilecek konular arasında yer alıyor.