Kızıl Metal Sıkıntısı
Dünyada bakıra olan talep yeşil dönüşümle birlikte hızla artıyor. Fiyatlar mayıs ortasına kadar hızlı bir ralli yapsa da Çin’den gelen haberlerle son üç ayda yüzde 15 düştü. Arz sıkıntısının fyatları orta ve uzun vadede hareketlendirmesi bekleniyor.
Dünyada bakıra olan talep yeşil dönüşümle birlikte hızla artıyor. Fiyatlar mayıs ortasına kadar hızlı bir ralli yapsa da Çin’den gelen haberlerle son üç ayda yüzde 15 düştü. Arz sıkıntısının fyatları orta ve uzun vadede hareketlendirmesi bekleniyor.
03 Eylül 2024, 00:00
Demir ve alüminyumdan sonra en çok tüketilen üçüncü metal olan bakır, günümüzde de -hatta eskiye oranla daha fazlasıyla- vazgeçilmez. Ayrıca talepteki değişime bakarak küresel ekonominin sağlığını ölçmeye de yarıyor.
Bakır en çok elektrik sektöründe (yüzde 65) kullanılıyor, onu cihaz imalatı ve inşaat sektörleri izliyor. Bilgisayarlar, televizyonlar, devre kartları, yarı iletkenler, modemler, mikrodalgalar ile uçak, otomobil ve trenlerde hep bakır kullanılıyor. Ufukta ciddi bir arz sıkıntısı var. Sadece yeşil enerjiye dönüşümde 2050 yılına kadar 427 milyon ton bakır gerekiyor. Geçen yıl madencilik sektörü sadece 22 milyon ton bakır üretti. Elektrikli araçlarda da akaryakıtla çalışanlara göre üç kat daha fazla bakır kullanılıyor.
Diğer yandan mevcut bakır kaynakları azalıyor. Dünyanın, 2018 ila 2050 yılları arasında, tüm insanlık tarihinde 2018’e kadar çıkarılandan yüzde 115 daha fazla bakır çıkarması gerekiyor. 2050 yılına kadar 35 ila 195 arasında büyük yeni bakır madeni inşa edilmesi gerekiyor ancak sıkı yasal düzenlemelerin olduğu birçok ülkede, bir madenin sıfırdan inşa edilmesi 20 yıla yakın zaman alabiliyor.
Artan bakır talebi nedeniyle madencilikte bir konsolidasyon yaşanacağı tahmin ediliyor. Nitekim haziran ayında İngiltere merkezli ACG Acquisition şirketinin, Çalık Holding bünyesindeki Gediktepe madenini 290 milyon dolara satın alması bu dönemin bir habercisi olarak görülüyor.
Yıl boyunca yükselen ve özellikle şubat başından mayıs ortasına kadar çok sert bir ralli yapan bakırda fiyatlar 20 Mayıs’taki ton başına 10 bin 889 dolarlık zirveden bu yana düşüyor. Haziran sonu ile temmuz başında bir yükseliş denemesi yapan ancak ton başına 10 bin barajını aşamayan bakır fiyatları ekonomik kaygılara bağlı olarak 7 Ağustos’ta 8 bin 769 dolara kadar indi.
Bakırda hem önemli bir tedarikçi hem de tüketici olan Çin’den gelen cansız ekonomik veriler ile ABD’de durgunluk kaygıları birleşince bakır fiyatları ağustos başında beş ayın en düşüğüne indi. Özellikle Çin’in emlak sektöründe süren durgunluğun talebi etkilemeye devam etmesi bekleniyor. Küresel bakır stoklarındaki artışın temel nedeni olarak Çin’in ekonomik uyuşukluğuna bağlı olarak, bakır talebinin zayıflaması ve Çin’in iç pazarında kendi üretimi bol miktarda bakır olması gösteriliyor.
Fiyatlar ağustos başındaki bu dip noktadan hafif de olsa yükseldi. Şili’de dünya bakır arzının yüzde 5’inin çıkarıldığı Escondida madenindeki grev, sendikanın Avustralya merkezli BHP grubuyla anlaşmaya varmasının ardından sona erdi.
em görüyordu. Buna göre üç ay içinde bakır fiyatları yüzde 15,5 düştü. Londra Metal Borsası’nda (LME) tonu 8 bin 463 dolardan başlayan bakır 23 Ağustos itibarıyla yıl içinde yüzde 8,7 yükseldi.
Bakırla bağlantılı bir maden olan kalay da, 21 Ağustos itibarıyla son bir ayda yüzde 8, yıl başından beri ise yüzde 25,6 değer kazanarak en çok yükselen endüstriyel metallerden biri oldu. Bir başka endüstriyel metal çinko ise aylık yüzde 6,5, yıllık ise yüzde 20,5 yükseldi.
Çin'de haziran ayında yapılan Komünist Parti’nin gelecek 10 yıldaki ekonomik hedeflerini belirleyeceği toplantıda ekonomik canlanma konusunda beklenen ek teşvik önlemleri hakkında ayrıntı verilmedi. Büyük bir politika değişikliğine işaret edilmemesi bakır fiyatlarının geri çekilmesine neden oldu. Zayıf talebin işareti olarak küresel bakır stokları da LME’de mayıs ortasından bu yana üç kattan fazla arttı ve Eylül 2021’den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Mayıs ortasında 103 bin ton olan depolanmış bakır miktarı 20 Ağustos’ta 320 bin tona çıktı.
Bakıra talebin hızla arttığı ortamda Çin ise hurda bakırda geri dönüşüme hız vererek, üretimde artış yakaladı. Dünyanın en büyük bakır tüketicisi olan Çin’in küresel tüketimde yüzde 56 gibi yüksek bir payı var. Ancak aynı zamanda hurda bakırı kullanarak en büyük rafine bakır üreticisi oldu. Bu nedenle bakır kıtlığını yoğun biçimde hissetmiyor. Küresel bakır üretimi 2023’te 22 milyon tona ulaştı ve 2010’daki 16 milyon tona göre yüzde 37,5 arttı. 2023’te bakır tüketimi ise 25 milyon ton oldu. Bu nedenle önümüzdeki dönemde bakır ve kalay fiyatlarında artış bekleniyor. Dünya Bankası’nın endüstriyel metaller raporuna göre bu yıl bakırda yüzde 5, kalayda yüzde 4 artış olacak.
Uzun vadede yenilenebilir enerji, elektrikli araçlar ve yapay zeka teknolojileri gibi alanlarda kullanımı artan bakır fiyatlarının yükseliş trendini sürdüreceği bekleniyor.
S&P Global, bakır talebinin 2035 yılına kadar iki katına çıkarak 50 milyon tona ulaşacağını ve en önemli talebin ABD, Çin, Avrupa ve Hindistan’dan gelmesinin beklendiğini tahmin ediyor.İsviçre bankası UBS’in raporuna göre ise emtia fiyatları yılın ikinci yarısında da yükselişini sürdürebilir. UBS uzmanları, bakır piyasasındaki açık nedeniyle fiyatların yıl sonuna kadar ton başına 11 bin 500 dolara ulaşacağını tahmin ediyor. Citigroup da özellikle Çin’in ekonomisindeki gelişmelere bağlı olarak fiyatların 10 bin doları geçeceğini tahmin ediyor.