Son yıllarda hepimizin gerek okul gerekse iş nedeniyle bilgisayar, tablet ve telefon gibi mavi ışık yayan teknolojik cihazlarla geçirdiği süre arttı. Bu nedenle çevremizdeki insanlardan ya da uzmanlardan mavi ışık koruma filtreli gözlükleri duymaktayız. Peki nedir bu mavi ışık ve gözümüzü mavi ışıktan neden korumalıyız?

Mavi Işık Nedir?

Elektromanyetik spektrum tüm elektromanyetik dalgaları içeren bir ölçektir. Bu spektrumda; radyo dalgaları, mikrodalgalar, kızılötesi dalgalar, görünür ışık, morötesi dalga, X ışını ve gama ışını yer almaktadır. Spektrumdaki her dalga boyu farklı bir ışık demektir. Işık denildiğinde aklınıza sadece gördüğümüz ışık gelmesin. Çünkü insan gözü sadece görünür dalga boyundaki ışıkları görür. Görünür ışığın dalga boyu yaklaşık olarak 380-700 nm’de bulunmaktadır. Mor renkten başlayarak kırmızıya doğru değişmektedir. Mavi ışıkta görünür ışıkta yer alan kısa dalga boylarından biridir. Yaklaşık 415-495 nm dalga boyunda bulunur. Kırmızı ve yeşil gibi ışıklardan daha fazla enerji içerir.

Tablet, bilgisayar, akıllı telefon ve televizyon gibi teknolojik cihazlar, ampuller ve LED ampuller mavi ışık yaymaktadır. Günümüzde teknolojik cihazların kullanımının bu kadar fazla yaygınlaşması da mavi ışığa maruz kalmamızı o kadar artırmaktadır.

Işık Vücudumuzu Nasıl Etkiler?

Eski yıllarda şu an kullandığımız lambalar gibi aydınlatma araçları yoktu. Bu nedenle insanlar sadece gün ışığından yararlanır ve işlerini ona göre planlardı. Fakat teknoloji ve bilimin gelişmesiyle beraber mum ve ampul gibi yapay aydınlatmalar ortaya çıktı.

Harvard’a bağlı bir hastane olan Brigham & Women's Hospital’da görev yapan Doktor Steven Lockley’e göre, ışık görebilmemize yardımcı olmaktadır; fakat vücudumuz üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkiler de bırakmaktadır. Gözümüzdeki fotoreseptör olarak bilinen çubuk ve koni hücreleri ışığı algılamamızı sağlar. Bu hücreler sirkadiyen döngümüzü kontrol etmek için ışığı kullanırlar. Sirkadiyen döngü, bir günde tekrarlanan uyku ve uyanıklık döngüsüdür. Bu döngüde vücudumuzun 24 saat içinde geçirdiği fiziksel, biyokimyasal ve psikolojik davranışlar rutin haline getirilir. Bu süreç boyunca da hormonal düzenleme ve sindirim gibi daha birçok metabolik olayı da düzenlemektedir. Gözümüzdeki fotoreseptörler melanopsin adı verilen bir fotopigment içerir. Bu fotopigment sayesinde ışık algılanır ve beynimize gece ya da gündüz olduğuna karar verilir. Geceleri mavi ışığa maruz kalmak bu fotopigmentlerin beyni uyararak gündüz olduğunu düşünmesini ve sirkadiyen döngünün bozulmasına neden olur.

Mavi Işık Uykumuzu Nasıl Etkiliyor?

Vücudumuz melatonin adı verilen bir hormon salgılar ve bu hormon sayesinde sirkadiyen döngümüzü kontrol eder. Hepimizin sirkadiyen döngüsü birbirinden farklıdır ve hepimizin düzenli sirkadiyen döngüsüne ihtiyacı vardır. Mavi ışığa maruz kalmak bu hormonun üretilmesini baskılar. Harvard’da görev yapan uyku araştırmacısı Stephen Lockley, 80 lüx özelliğinde bir aydınlatmanın melatonin hormonunun baskılanması için yeterli olduğunu belirtiyor. Ayrıca, geceleri uyurken gece lambası kullanan insanların da sağlıklı bir uyku uyumamasına yol açtığını da vurguluyor.