Altın, milattan önceki yıllardan beri kullanılan değerli bir metaldir. Tarihteki ilk kayıtlara göre Mısır hükümdarları zamanında, MÖ 3200 yıllarında altın; çubuk haline getirilip para olarak kullanılırdı. Yüzyıllardır bu kıymeti metal;  mücevherler, madeni paralar, teknolojik aletlerin üretimi, sanayi gibi pek çok alanda önemli bir yer tutar. Saf haliyle yumuşak ve dövülebilir olması, onu diğer metallerden ayırır. Altının bu özelliklerini anlayabilmek için öncelikle altınının bulunduğu grup olan metalleri tanıyalım.

Metal Nedir?

Metaller, gündelik hayatımızın her alanında bulunan elementlerdir. Metaller sert ama işlenebilir yapısıyla güçlü binalar inşa etmede ve bıçak, çatal, kaşık gibi mutfak gereçlerinde; yüksek elektrik ve ısı iletkenliği ile teknolojik aletlerde ve sanayide; parlak dış yüzeyleri ile de dekorasyon ve süslemelerde kullanılır. Tüm metaller içinde en işlenebilir olan metal, altındır. 

Altını Diğer Metallerden Ayıran Özellikleri Nelerdir?

Altın bir çok özelliği ile diğer metallerden ayrılır. Bunların en önemlisi altının kimyasal maddelerle kolayca reaksiyona girmemesidir. Bu özelliği ile altın, paslanmaya karşı son derece dayanıklıdır. Ayrıca Altın sarı renkli olan tek metaldir. Diğer metaller yalnızca deforme olunca sarı renge sahip olabilirler.

Bu özelliklerin yanında altının endüstriyel ve teknolojik alanda önemli bir yer tutmasının sebebi kolayca işlenebilir ve yumuşak olmasıdır. Ancak bir maddenin işlenebilirlik ve yumuşaklık özelliği ayı şey değildir. İşlenebilirlik, bir maddenin kırılmadan ne kadar ince hale getirilebileceğinin ölçüsüdür. Altınlar o kadar ince hale getirilebilir ki altın varak olarak bilinen altın filmler 0.000127 milimetre yani normal bir saç telinden yaklaşık 400 kat daha ince olabilir.

Yumuşaklık ve sertlik ise bir maddenin şeklinin ne kadar kolay bozulabileceğinin ölçüsüdür. Saf altın o kadar yumuşaktır ki bir kalemle dahi çizilebilir. Altının yumuşak olması onun ayırt edici bir özelliği olsa da altından daha yumuşak metaller de vardır. Guinness rekorlar kitabına göre en yumuşak metal, bir tereyağ bıçağıyla bile kesilebilecek kadar yumuşak olan sezyum metalidir. Amerikan Kimya Derneğine göre civa metali, oda sıcaklığında sıvı halde bulunmasıyla ve çok kolay deforme olmasıyla altından daha yumuşak kabul edilir.

Altının saflığının değişmesiyle yumuşaklık derecesi değişebilir. Altının saflığının derecesi altın ayarı olarak ifade edilir. %100 saf altın, 24 ayar olarak ifade edilir. Diğer ayarlarda altın oranını bulmak için altının ayar derecesi 24’e bölünür. Örneğin, bir altın takı 18 ayar altın olarak adlandırılıyorsa, 18/24 ü saf altındır. Yani bu takının içeriği %75 altın ve %25 diğer sert metallerden oluşur. Daha yüksek ayar, daha saf altını ifade eder. Ayar, takı veya diğer altın ürünlerinin kalitesini ve değerini belirlemek için önemlidir.

Altının Bu Kadar İşlenebilir Olmasının Sebebi Nedir?

Bilim insanlarına göre, altının bu denli işlenebilir olması iki faktörden kaynaklanıyor olabilir: atomik yapısı ve atomların birine bağlanma şekli. Altının atomik yapısı, her atomun 12 komşu atomla çevrildiği yüzey merkezli kübik bir kristal şeklindedir. Atomların birbirine bağlanma şekline bakıldığında da, her atomun en dıştaki elektronları genel yapı etrafında serbest dolaşmalarına yarayan metalik bağlarla bir arada tutulur. Bu özellik atomların kolayca iç içe geçmesini sağlayarak metali dövülebilir hale getirir.

Ancak bilim insanları sadece bu özelliklerin altının nasıl bu kadar işlenebilir olduğu sorusunun cevabı olduğunu düşünmüyor. Çünkü bakır ve gümüş metalleri de altınla aynı metalik özelliklere sahip ve aynı şekilde bağ kuruyorlar ancak altın kadar işlenebilir değiller. Bu da altınının işlenebilir özelliğinin başka faktörlerden kaynaklanıyor olabileceğini gösteriyor.  

Amerika Kimya Topluluğu’nun  kimyasal danışmanı Max Jones, altının dökülebilir olmasının, onun kolayca reaksiyona girmeyen bir metal olmasından kaynaklandığını düşünüyor. Jones, altının bakır ve gümüşle aynı metalik özelliklere sahip olmasına rağmen onlardan daha işlenebilir olmasını, bakır ve gümüş taneciklerinin daha kolay oksitlenmesine bağlıyor. Bakır ve gümüş taneciklerinin üzerini kaplayan oksitler, onların parçalanmasını kolaylaştırıyor. Buna karşılık altında bu oksitlerin oluşmaması, onu kırılmalara karşı koruyor ve diğer metallere göre daha işlenebilir hale getiriyor.