Forbes’un milyarderler listesine göre 902 ile dünyanın en çok milyarderine sahip olan ABD, en kalabalık şehri New York’taki belediye başkanı ön seçimlerinden bu yana dikkat çeken bir konuyu tartışıyor: Milyarderlerden kurtulmak mümkün mü? Seçimde zafer elde eden Zohran Mamdani'nin "Milyarderler olmamalı" çıkışı, servet vergisi tartışmalarını yeniden alevlendirdi.

ABD’de New York eyalet meclisi üyesi Zohran Mamdani, Demokratların belediye başkanlığı ön seçimlerinde eski New York valisi Andrew Cuomo'yu alt etmesinin ardından basının gözdesi oldu. NBC'de kendisine milyarderlerin var olma hakkı olduğunu düşünüp düşünmediği sorulduğunda güldü ve “Milyarderlere sahip olmamız gerektiğini düşünmüyorum” dedi. 

Amerika Birleşik Devletleri, herkesin kendi geleceğini ve servetini inşa etme fırsatına sahip olduğu meritokratik fikrine dayanan son derece kapitalist bir toplum. Milyarderler paralarını genellikle inovasyonun temel taşı olan ve milyonlarca vatandaşını istihdam eden şirketler kurarak kazanırlar. Amazon'u düşünün. Nike'ı. Wal-Mart. Microsoft. Google'ı düşünün. Eğer ABD aşırı agresif bir servet ve varlık vergisi yürürlüğe koyarsa bu birçok milyarderi ülkeyi terk etmeye ve şirketlerini de yanlarında götürmeye itebilir.

Ülke başkanı bile milyarder

Bir başka pratik engel daha var: ABD, etrafını milyarderlerden oluşan bir ekiple sarmış olan milyarder bir başkan tarafından yönetiliyor ve bu başkanın servet vergisi tekliflerine karşı koyması muhtemel. Kongre'nin milyarderlerin servetini daha önce hiç olmadığı kadar koruyan bir yasa tasarısını kabul etmesi de cabası. 

Ancak diyelim ki Amerika gerçekten milyarderlerinden kurtulmak istediğine karar verdi. Bu nasıl başarılabilir? Ekonominin büyük bölümünün kamulaştırılması dışında (Bknz: Rusya, 1917; Küba, 1959) mümkün olan tek cevap kitlesel, müsadere edici vergilerdir. Daha önce bu denendi. İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcında ABD Başkan Franklin Roosevelt, Amerikalıların vergi sonrası gelirlerinin 25 bin dolar veya çiftler için 50 bin dolar (bugün yaklaşık 1 milyon dolar) ile sınırlandırılmasını önerdi çünkü tüm fazla gelir savaşı kazanmak için kullanılmalıydı. Kongre o kadar ileri gitmedi ama 1944 ve 1945'te en yüksek marjinal oranı yüzde 94 olarak belirleyerek ve bugün hala kullanılmakta olan maaş stopaj sistemini zorunlu kılarak yaklaştı. Avrupa ülkeleri on yıllardır servet vergilerini deniyor: İsveç'te 1950 ile verginin 2007'de kaldırılması arasında büyük servetler için en yüksek oran yüzde 1 ile yüzde 3 arasında değişmişti.

Bugün, gelir yerine servet üzerinden alınan vergiler, milyarder karşıtlarının en büyük servetleri ortadan kaldırma planlarının özünü oluşturuyor. Amerika Demokratik Sosyalistleri'nin ulusal platformu (Mamdani örgütün New York şubesine mensup) servet vergisi yoluyla “servetin, onu istifleyen milyarderlerden onu yaratan işçilere yeniden dağıtılması” çağrısı yapıyor.

Sanders’in benzer planı

Vermont Senatörü Bernie Sanders, 2020'de başkanlığa adaylığını koyarken, 32 milyon doların üzerindeki servet için kademeli bir vergi önerdi ve 10 milyar doların üzerindeki her şey için yüzde 8'lik bir oranla sınırlandırılarak “milyarderlerin servetini 15 yıl içinde yarıya indireceğini” iddia etti. Böyle bir vergi, dünyanın en zengin insanı olan Elon Musk'a ilk yıl 30 milyar dolardan fazlasına mal olacak ve servetinde sıfır büyüme olduğu varsayılsa bile, servetini 100 milyar doların altına düşürmek için yaklaşık 20 yıl gerekecektir. Yıllık ödemeleri karşılamak için muhtemelen her yıl muazzam sayıda Tesla hissesi satmak zorunda kalacaktır. Servetlerini tamamen özel bir şirketin mülkiyetine bağlamış olan diğer birçok milyarder, örneğin M&Ms ve Snickers'ı üreten şirketin sahibi Mars ailesi, vergileri karşılamak için zaman içinde şirketlerinin parçalarını satmak zorunda kalacaktır. Bu vergilerin bazı savunucuları, en büyük şirketlerden bazılarını sağlam tutmak için ayrıcalıklar yaratacakları konusunda ısrar ediyorlar.