Danimarkalı öncü ilaç üreticisi Novo Nordisk bir dönem Avrupa’nın en değerli şirketiydi ancak şimdi analistler bazı hataların şirketin kaderini tersine çevirdiğini söylüyor.

Yıllarca, Ozempic’in arkasındaki Danimarkalı ilaç üreticisi Novo Nordisk’i durdurmak mümkün değildi. Şirketin diyabet ilacı, obezite hastalarında ciddi kilo kaybı sağlamasının yanı sıra kalp krizi ve diğer ciddi hastalık risklerini azaltma özelliğiyle kültürel bir fenomene dönüştü. Sağlık sektörünü dönüştürme potansiyeli, onu borsanın gözdesi haline getirdi ve şirket Avrupa’nın en değerli şirketi konumuna yükseldi. Sonra bir anda, kaderi değişti.

Novo Nordisk’in hisse fiyatı bu yıl yüzde 50’den fazla düştü ve şirketi Avrupa’nın en değerli ilk on şirketi listesinden çıkardı. Şirket, mayıs ayında aniden CEO’sunu değiştireceğini açıkladığında analistleri şaşkına çevirdi ve Amerikan ilaç üreticisi Eli Lilly ile olan rekabette ve ucuz taklit versiyonların yaygınlaşmasında geride kalmış görünüyor. Fon yöneticisi Polar Capital’de sağlık hizmetleri başkanı olan Gareth Powell, “Piyasanın Novo için sabrı kalmadı. Piyasa hissiyatı tamamen berbat” dedi.

Novo Nordisk krizi Danimarka'yı sarsıyor

Doktorların bir zamanlar devrim niteliğinde olduğunu söylediği bir ilacın arkasındaki şirket için bu, çarpıcı bir tersine dönüş oldu. Çarşamba günü Novo Nordisk, yılın ilk altı ayında küresel satışlardan 24 milyar dolar elde ettiğini bildirdi ancak geçen hafta yayımladığı kar uyarısıyla ilk kez belirttiği üzere, yılın geri kalanında büyümenin yavaşlamasını beklediğini yineledi. Analistler ve yatırımcılar, şirketin kısa vadede geleceğini yeniden canlandırmak için çok fazla seçeneği olup olmadığı konusunda şüphelerini dile getirirken, şirketin hisseleri daha da düştü. Powell, “İnanılmaz bir geçmişi ve yetenekleri olan bir şirket ve bir ürün hattına sahip. Ama piyasa buna sıfır değer biçiyor” ifadelerini kullandı.

“Ozempic patlaması Pandora’nın kutusunu açtı”

Novo Nordisk, neredeyse bir yüzyıl boyunca göreceli olarak göz önünde olmayan bir şirketti; esas olarak diyabet hastaları ve doktorları tarafından, dünya insülin üretiminin yarısını karşılayan üretici olarak biliniyordu. Bu durum, glukagon benzeri peptid-1 (GLP-1) olarak bilinen bir hormonun Novo Nordisk’in sentetik versiyonu olan semaglutidin, Ozempic ile değişti. Bu hormon, vücudun kan şekeri seviyesini düzenlemesine yardımcı oluyor.

Ozempic, 2017’nin sonlarında piyasaya çıktı, önemli ölçüde kilo kaybına neden oldu ve özellikle ünlüler arasında kullanımıyla hızla kültürel bir değer kazandı. Ozempic’le ilgili deneyimleri gösteren TikTok videoları milyonlarca görüntüleme aldı. Analistler, dünya çapında bir milyar insanın obez sayılması nedeniyle Ozempic’in dev bir pazara hitap edebileceğini öngördü. Yılın ilk yarısında, Novo Nordisk Ozempic’ten 10 milyar dolar satış elde etti; bunun yüzde 70’i ABD’de gerçekleşti.

İnsülin satışına odaklanmış istikrarlı bir iş modeli olan bir şirket için Ozempic’in popülerliği yöneticileri hazırlıksız yakaladı. 2021’de, özellikle kilo kaybı için pazarlanan semaglutidinin Wegovy ismiyle satışına başladılarancak talep o kadar yüksekti ki şirket bu talebi karşılamakta zorlandı. HSBC analisti Rajesh Kumar, “Bu kıtlık Pandora’nın kutusunu açtı” dedi.

FDA kararı taklit ürünlerin önünü açtı

2022’de, semaglutid ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nin (FDA) az bulunanlar listesine girdi; bu durum, Novo Nordisk’in ilaçlarının daha ucuz taklit versiyonlarının üretilmesini teşvik etti. ABD yasaları, kıtlık yaşanan ilaçların teminini sağlamak amacıyla, şirketlerin patentli ilaçların bileşenlerini karıştırarak çeşitli versiyonlarını üretmesine olanak tanıyor. FDA, bu yıl kıtlığın sona erdiğini ve taklit zayıflama ilaçlarının üreticilerine ve satıcılarına faaliyetlerini sonlandırmaları talimatını verdi. Ancak Novo Nordisk bunun hiçbir zaman gerçekleşmediğini belirtti. Üreticiler, ‘kişiselleştirilmiş’ versiyonlar adını verdikleri ilaçları sunmaya devam ediyor; bu yasal olarak belirsiz bir uygulama olup, üreticiler yasaların bunu izin verdiğini savunuyor.

Novo Nordisk, geçen hafta yaptığı açıklamada, bir milyondan fazla kişinin hala bileşik GLP-1’leri  kullandığını, bunun da şirketin pazar payını azalttığını ve satış ile kar tahminlerini düşürmek zorunda kaldığını söyledi. Şirketin hisseleri açıklamanın hemen ardından yüzde 20’den fazla düştü; bu bir gün içinde 70 milyar dolardan fazla piyasa değerinin silinmesine neden oldu ve bazı analistler şirketin notunu düşürdü. Bu analistlerden biri de en az iki yıldır yatırımcılara Novo Nordisk hissesi almalarını tavsiye eden ve geçen hafta bu tavsiyesini ‘bekle’ye çeviren Kumar’dı.

Eli Lilly öne geçti

Novo Nordisk büyük bir avantaja sahipti. Ozempic’in satışa çıkmasının ardından ciddi bir rakip ortaya çıkana kadar dört buçuk yıl geçti: Diyabet tedavisi için kullanılan tirzepatid adlı ilacın ticari ismi olan Mounjaro, Eli Lilly tarafından üretildi. Mounjaro daha etkili olduğunu kanıtladı, klinik deneylerde daha fazla kilo kaybı sağladı. Birçok hasta onu tercih ettiğini söyledi. Bu yılın başında, kilo kaybı için pazarlanan tirzepatid versiyonu olan Zepbound, ABD’de yeni reçetelerde Wegovy’yi geçti.

Novo Nordisk’in aksine, Eli Lilly ürününü tüketicilere daha ucuza ulaştırmanın yollarını buldu ve bileşik taklit versiyonlar sunan tele-sağlık şirketleriyle rekabet etmek için ilacını, önceden doldurulmuş kalemler yerine şırıngalarla birlikte şişelerde sattı. Novo Nordisk ayrıca doğrudan tüketiciye satış platformunu tanıtmakta da yavaş kaldı. NovoCare Pharmacy mart ayında piyasaya sürüldü yani LillyDirect’in tanıtımından 14 ay sonra. Barclays analisti Emily Field, kısa süre önce şirketin hisselerini not indirdi ve Lilly tüm bunları yapıyordu, ama Novo yapmıyordu. Tüm bunlar büyük bir kendi kalesine gol gibi hissettirdi” dedi.

Novo’nun ürün hattı beklentileri karşılamıyor

Bir şirketin piyasa değeri, büyük ölçüde yatırımcıların gelecekteki kazanç beklentilerine göre belirlenir. Bir ilaç şirketi için bu, ürün hattındaki ilaçlar anlamına gelir. Bu durum, bu yıl Eli Lilly’nin hisselerinin Novo Nordisk’inkinden daha iyi performans göstermesine yardımcı oldu.

Yatırımcılar ve analistler özellikle kilo kaybı haplarına ilgi duyuyor, çünkü bu ilaçlar enjeksiyonlardan daha fazla hastaya ulaşabilir. Eli Lilly’nin günlük hapı orforglipron, geç aşamadaki klinik deneylerde umut verici sonuçlar gösterdi; Novo Nordisk’in enjeksiyonlarıyla benzer kilo kaybı sağladı ve kullanım sınırlamaları daha azdı. Novo Nordisk’in oral tableti, enjeksiyonlarına göre daha az kilo kaybına neden oluyor ancak şirketin geliştirme aşamasında başka hapları da bulunuyor.

Perşembe günü Eli Lilly, orforglipron tabletlerinin yüzde 12’lik kilo kaybına yol açtığını söyledi; bu, analistlerin beklediğinden biraz daha azdı ve Eli Lilly’nin hisselerine zarar verirken Novo Nordisk’in hisselerini destekledi. Ancak Eli Lilly, Zepbound’a yönelik artan talep nedeniyle yılın genel kazanç tahminini de artırdı.

Yeni bir lider fark yaratabilir mi?

Novo Nordisk’i holding şirketi aracılığıyla kontrol eden Novo Nordisk Vakfı da sabrını kaybetti. Vakfın isteğiyle, Ozempic’in piyasaya sürülmesinden bu yana şirketin CEO’su olan Jorgensen istifa etti. Yerine Maziar Mike Doustdar geçti; şirketi yöneten ilk Danimarkalı olmayan kişi oldu. İran doğumlu Avusturya vatandaşı olan ve ABD’de büyüyen Doustdar, 1992 yılında şirkete sadece yazın çalışmak için katılmıştı.

Analistlerin kilo kaybı pazarının potansiyel büyüklüğünü ya da insanların bu ilaçlara ne kadar kolay erişebileceğini fazla abartmış olabilecekleri yönünde endişeler artıyor. Aynı zamanda ABD Başkanı Donald Trump, ilaç fiyatlarını düşürmeleri için şirketlere baskı yapıyor ve diğer ülkelerde üretilen ilaçlara gümrük vergileri tehdidinde bulunuyor; bu da ilaç firmalarının iş modelleri üzerinde kara bulutlar oluşturuyor. Powell, yeni bir CEO’nun “önümüzdeki bir-iki yılda görünümü dramatik şekilde değiştirmesi” için muhtemelen yapabileceği bir şey olmadığını söyledi ve “Gerçekler ortada, Lilly’nin ürünü daha iyi görülüyor” diye ekledi.