Çin yönetimi, yüksek teknoloji üretimini teşvik edecek yeni bir "Çin’de Üretim" planı üzerinde çalışıyor. ABD’nin ekonomi dengelenmesi çağrılarına rağmen Xi Jinping, üretim ağırlıklı modelde ısrar ediyor.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in hükümeti, ileri teknoloji ürünlerinin üretimini artırmaya yönelik yeni bir ana plan hazırlığında. Konuya yakın kaynaklara göre bu plan, daha önce “Çin’de Üretim 2025” olarak bilinen stratejinin güncellenmiş versiyonu niteliğinde olacak. Yeni planda çip üretim ekipmanları gibi kritik alanlara öncelik verilecek.

Kaynaklar, Batı’dan gelecek eleştirilerden kaçınmak adına planın farklı bir adla duyurulabileceğini belirtirken Pekin’in 2026’da başlayacak yeni Beş Yıllık Planı kapsamında imalatın gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) içindeki payını sabit tutmayı hedeflediğini ifade ediyor.

ABD’nin talep ettiği yeniden dengelenme uzak bir ihtimal

Yetkililer ayrıca, Beş Yıllık Plan’a tüketimin GSYH içindeki payına dair sayısal bir hedef koyup koymama konusunu da tartıştı. Ancak Çinli karar vericiler, hanehalkı harcamalarını artıracak etkili araçların eksikliği nedeniyle böyle bir taahhütte bulunmaktan kaçınıyor.

Planların içeriği henüz kesinleşmedi ve kamuoyuna açıklanmadan önce önemli değişiklikler olabilir. Beş Yıllık Plan 2026 Mart ayında açıklanacak, ancak yeni üretim planı bu tarihten önce ya da sonra kamuoyuna duyurulabilir.

Çin’in ekonomi planlamasından sorumlu en üst kurumu olan Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu (NDRC), Bloomberg’in konuyla ilgili sorularını yanıtlamadı.

Trump’tan “stratejik ayrışma” Çin’den karşı strateji

Mevcut tartışmalar, Çin’in ABD ve Avrupa tarafından ticaret dengesizliklerini artırmakla eleştirilen sanayi odaklı stratejisine büyük ölçüde sadık kalacağını gösteriyor. Bu durum, Trump yönetiminin Nisan ayında Çin’e uyguladığı tarifeleri yüzde 145’e kadar çıkarması ve ardından Cenevre’deki görüşmeler sonrası ortalama oranı yaklaşık yüzde 40’a düşürmesiyle yeniden gündeme gelmişti.

Trump yönetimi, Çin’in daha fazla tüketime yönelmesini isterken, ABD’nin kendi kendine yeterliliğini artırmak için çelik, ilaç ve yarı iletken gibi stratejik alanlarda “stratejik ayrışma” politikasını sürdürüyor. Çin’in bu taleplere karşı direnç göstermesi ve nadir toprak elementleri ihracatına uyguladığı kontrolleri sürdürmesi, Pekin’in kendi ulusal güvenlik endişelerini yansıtıyor.

ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, 12 Mayıs’ta CNBC’ye yaptığı açıklamada, “Stratejik materyallerin dışında bunu birlikte yapabiliriz,” dedi. “Biz daha fazla üretim, onlar daha fazla tüketime ihtiyaç duyuyor. Belki birlikte yeniden dengelenme mümkündür.”

Xi: “Üretimi güçlendirmeliyiz”

Çinli liderler, deflasyonist risklerden kaçınmak ve Trump’ın tarifeleriyle gerileyebilecek ihracatı dengelemek için iç tüketimi artırma ihtiyacına işaret ediyor. Mart ayında düzenlenen Ulusal Halk Kongresi’nde Başbakan Li Qiang, “tüketimi güçlü şekilde artırmanın” hükümetin 2025 yılı için en büyük önceliği olduğunu söylemişti.

Ancak o tarihten bu yana tüketimi artıracak somut adımlar atılmadı. Yetkililer, büyüme hedefi olan “yaklaşık yüzde 5”i tutturmak için mevcut teşviklerin yeterli olup olmadığını gözlemlemeyi tercih ediyor.

Çinli karar vericiler hâlâ imalatı ulusal güvenlik ve istihdam için stratejik görüyor. Bu yıl yapay zekâ alanında DeepSeek’in sağladığı ilerlemeler de bu yaklaşımı destekliyor. Xi, 19 Mayıs’ta Henan eyaletindeki bir rulman fabrikasını ziyareti sırasında, “Üretimi güçlendirmeye devam etmeli, kendi kendine yeterlilik ve teknolojik gelişme ilkelerine bağlı kalmalıyız,” ifadelerini kullandı.

Yatırıma dayalı model sürüyor

Çin’de tüketim, GSYH’nin yalnızca yüzde 40’ını oluşturuyor. Bu oran, gelişmiş ülkelerde yüzde 50-70 arasında değişiyor. Bu fark, yapısal dengesizliklere ve küresel ticaret gerilimlerine yol açıyor. Çin’de yatırımın, özellikle imalat sektörüne yönelik olanların, GSYH içindeki payı da yüzde 40 civarında; bu oran ABD’nin iki katı ve dünya ortalamasının oldukça üzerinde.

“Çin’de Üretim 2025” mirası sürüyor

Xi hükümeti, 2015 yılında “Çin’de Üretim 2025” planını duyurmuştu. Bu plan, Çin’in elektrikli araçlardan ticari uçaklara, yarı iletkenlerden robotlara kadar birçok alanda küresel lider olmasını hedefliyordu.

Devlet Konseyi, Çin’in 2035 yılına kadar “orta düzey” bir üretim gücü, 2049 yılına kadar ise yani Çin Halk Cumhuriyeti’nin 100. kuruluş yılında “küresel ölçekte büyük bir üretim gücü” haline gelmesini amaçlamıştı.