Uçak pistlerine düşen yabancı cisimlerin, global havacılık sektörüne maliyeti yıllık 19 milyar dolar civarında. Ankara merkezli yapay zeka şirketi ArgosAI, İstanbul Havalimanı ve Londra Gatwıck’ten sonra Roma Havalimanı’nda da pistleri taramaya başladı. Şirket altı yıl içinde dünyada 30 büyük havalimanında çalışmaya ve o kadar beklemeden unicorn olmaya hazırlanıyor.

Bundan 24 yıl önce, 25 Temmuz 2000’de, Paris’te büyük bir felaket yaşandı. Charles de Gaulle Havalimanı’ndan New York’a gitmek üzere havalanan Air France’a ait bir uçak, kalkış sırasında alev alarak bir otelin üzerine düştü. Uçaktaki 109 yolcu ve mürettebatın yanı sıra oteldeki dört kişinin de yaşamını yitirdiği kazanın nedeni, Concorde’un kalkışından hemen önce başka bir uçaktan piste düşen küçük bir parçaydı. Kalkış sırasında Concorde’un arka tekerleğine takılıp parçaladı. Tekerleğin bir parçası benzin deposuna çarparak sızıntıya neden oldu ve uçak alev aldı. Bu olay, Concorde için de bir dönüm noktası oldu ve kazadan sadece iki yıl sonra son uçuşunu gerçekleştirdi.

Havalmanı pistlerindeki yabancı cisimler (Foreign Object Debris – FOD), uçakların kalkışları sırasında yaşanan kazaların en önemli nedenlerin biri. 2015 yılında ODTÜ Teknopark’ta Merih Alphan Karadeniz tarafından kurulan ArgosAI, bu soruna yapay zeka ile çözüm sunan ilk şirket.

Bugüne kadar, KOSGEB ve TÜB İTAK’tan aldığı desteklerle birlikte Murat Vargı’nın sahibi olduğu MV Holding ve MV Holding Başkan Vekili Muzafer Akpınar gibi yatırımcılardan toplam 4 - 5 milyon dolar yatırım alan şirket, havalimanlarının daha önce manuel olarak (araçlara binip pisti gözle tarayarak) yaptığı yabancı cisim tespitini, yapay zeka destekli görüntü taramasıyla gerçekleştiriyor. Karadeniz “Bir pistten 3,5 milyar piksel görüntü topluyor, bu görüntülerin içindeki 50 - 100 piksel küçüklüğünde, 1 - 2 cm boyuttaki yabancı maddeleri tespit ediyoruz” diye özetliyor yaptıkları işi ve ekliyor: “Havalimanları için uçuş emniyeti, başka her şeyden önce gelir. Dolayısıyla yabancı madde kaynaklı kaza ihtimalini ortadan kaldırmak çok büyük bir kazanım.”

Havalimanları, uçuş emniyetini sağlamak için bulundukları ülkelerin regülasyonlarınca belirlenen sayıda (Türkiye’de en az dört kez) pistleri, araçlarla tarıyor. Bu yöntemin bir alternatifi de Alman Rheinmetall gibi şirketler tarafından sunulan radar tarama sistemleri. Ancak hem maliyeti çok yüksek (20 ila 40 milyon dolar arasında değişiyor) hem de FOD tespitinde yeterince verimli olmayan bu sistemler artık kurulu oldukları havalimanlarında bile kullanılmıyor. ArgosAI’ın çalışması için gerekli donanımın ilk yatırım maliyeti ise 2 milyon dolar civarında ve 1 santimetreye kadar yabancı cisimleri yüzde 98’e varan oranda tespit edebiliyor.

ArgosAI’ı kurmadan önce dokuz yıla yakın TAI’de çalışan Karadeniz, havalimanlarının bu ihtiyacını, geliştirme sürecinde mühendis olarak çalıştığı Hürkuş’un deneme uçuşunda fark etmiş: “Hürkuş’un ilk kez havalanmasını izlemek için heyecanla pistin kenarında beklerken 15 kadar asker yan yana dizilip yürümeye başladı. Ne yaptıklarını hemen anladım. Yabancı cisim taraması yapıyorlardı ama bunun halen böyle gözle yapılmasına çok şaşırdım.” O sırada ODTÜ’de yapay zeka ve görüntüleme sistemleri üzerine master yapan Karadeniz, bu alanda yapay zeka ile çalışan bir teknoloji geliştirme fikrinin aklına o gün düştüğünü anlatıyor. İki yıl sonra da ağabeyi Ümit Yaşar Karadeniz’le birlikte ArgosAI’ı kurmuşlar. Ümit Yaşar Karadeniz, ArgosAI’ın ilk yıllarında çok ihtiyaç duyduğu finansman desteğini sağlayan kişi aynı zamanda. Böylece havalimanları için çok önemli bir işi, hiç olmadığı kadar verimli bir şekilde çözmek üzere kolları sıvamışlar.