Rusya ve Ukrayna liderlerinin açıklamaları İstanbul’da bir zirve gerçekleşeceğine dair beklentileri artırdı. İki ülke en son 2022’de savaşın ilk haftalarında masaya oturdu. Peki son görüşmelerde neler konuşuldu ve görüşmeler nasıl sona erdi?

Rusya ve Ukrayna savaşın ilk haftalarından bu yana ilk kez barış görüşmeleri yapma noktasına gelmiş olabilir. İki ülke en son 2022 yılında masaya oturdu. Peki bu görüşmeler neden bozuldu?

Müzakereler nerede ve ne zaman gerçekleşti?

Rus ve Ukraynalı müzakereciler Rusya'nın geniş çaplı işgalinden dört gün sonra, 28 Şubat 2022'de Belarus'ta bir araya geldi. Daha sonra 29 Mart'ta İstanbul'da tekrar yüz yüze görüşmeden önce video bağlantısı ile toplantılar yaptılar. Daha sonra görüşmelerin kesilmesinden önce nisan ortasına kadar çok sayıda taslak değiş tokuş ettiler.

Neler konuşuldu?

New York Times'ın geçen yıl yayınladığı taslak belgelere göre Ukrayna, topraklarında yabancı asker ya da silah bulunmayan, daimi olarak tarafsız, bağlantısız ve nükleer silahlardan arındırılmış bir devlet olmayı kabul etmeye hazırdı. Bu şartlar NATO'ya katılmasını engelleyecek ancak AB üyeliği olasılığına izin verecekti.

Bunun karşılığında Ukrayna, BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi olan İngiltere, Çin, Rusya, ABD ve Fransa'nın da aralarında bulunduğu bir grup ülkeden güvenlik garantisi alacaktı. Kısmen kabul edilen taslakta, Rusya da dahil olmak üzere garantör devletlerin Ukrayna'nın bağımsızlığına ve egemenliğine saygı duyacakları ve riayet edecekleri, Ukrayna'ya karşı güç kullanma tehdidinden veya kullanımından kaçınacakları belirtiliyordu. Taslak, Rusya'nın 2014 yılında Ukrayna'dan ilhak ettiği Kırım'ın statüsüne ilişkin görüşmelerin 10-15 yıllık bir süre zarfında yapılmasını öneriyordu.

Neden anlaşamadılar?

Ukrayna saldırıya uğrarsa, garantörlerin “Ukrayna üzerindeki hava sahasını kapatmayı, gerekli silahları sağlamayı, Ukrayna'nın kalıcı olarak tarafsız bir devlet olarak güvenliğini yeniden tesis etmek ve daha sonra korumak için silahlı güç kullanmayı” içerebilecek yardım sağlamalarını istedi. Ancak Rusya herhangi bir kararın tüm garantör devletler tarafından kabul edilmesi gerektiğinde ısrar etti. Bu da Moskova'nın veto hakkına sahip olacağı anlamına geliyor.

İki taraf Ukrayna'nın silahlı kuvvetlerinin gelecekteki büyüklüğü ve askeri cephaneliği konusunda keskin görüş ayrılıklarına düştü. Örneğin Kiev, kuvvetlerinin büyüklüğünü 800 tank ve 280 km maksimum füze atış menzili ile 250 binde sınırlamayı kabul etmeye hazırdı. Rusya ise Ukrayna'dan 85 bin personel, 342 tank ve 40 km füze menzili gibi sınırlamalar talep ediyordu.

Moskova, Ukrayna'nın Rusça'yı resmi devlet dili olarak tanımasını ve Rusça konuşanlara karşı ayrımcılık olarak gördüğü uygulamalara son vermesini talep etti. Rusya, “Ukrayna'nın Nazileştirme ve Nazizmi yüceltme yasaları” olarak adlandırdığı yasaların yürürlükten kaldırılmasını talep etti. Ukrayna Nazizm suçlamasını saçma bularak reddediyor.

Görüşmeler neden sona erdi?