Sahte mali verilerle 1.4 milyar dolar değerlemeye ulaşan Endonezya merkezli eFishery, en az 300 milyon dolarlık yatırımcı zararına neden oldu. Skandal, SoftBank ve Temasek gibi devlerin de dahil olduğu küresel bir çöküşe dönüştü.

---

16 Nisan 2025, 08:02 Güncelleme: 16 Nisan 2025, 09:41

Endonezyalı genç bir girişimcinin, balık çiftçilerine destek olmak için kurduğu eFishery, Asya'nın en parlak girişimlerinden biri haline geldi. Ancak perde arkasında, yıllarca süren sistematik bir mali manipülasyon yatıyordu. Hikâye, dünyanın en büyük yatırım fonlarının da yüz milyonlarca dolar kaybetmesiyle sona erdi.

Gibran Huzaifah, 2018’in sonunda dizüstü bilgisayarının başında Excel tablosuna bakarken çaresizdi. Endonezya'da kıt kanaat geçinirken balıkçılıkla tanışan ve oradan teknoloji girişimciliğine geçen Huzaifah’ın kurduğu eFishery, üç ay içinde nakit parasını tüketecekti. O an kritik bir karar verdi: mali tabloları sahte verilerle yeniden düzenledi. Bu sahte başarı öyküsü, ona yatırımcıların ilgisini kazandırdı aynı zamanda yıkımın ilk adımını attı.

Başlarda sadece “bir defalık bir hata” olarak gördüğü bu manipülasyon, zamanla şirketin DNA’sına işledi. 2024’ün sonunda eFishery’nin gerçek geliri 157 milyon dolarken, yatırımcılara 752 milyon dolar olarak raporlanmıştı. Şirket, Asya’nın en umut vaat eden girişimlerinden biri olarak 1,4 milyar dolar değerlemeye ulaşmıştı. Ancak bu dev yapı, aslında sahte şirketler, ikili muhasebe sistemleri ve denetimlerin atlatılması üzerine kurulmuş bir karton evdi.

Girişimcilikten sistemli sahteciliğe

Huzaifah’ın hikâyesi yoksulluktan zenginliğe klasik bir girişimcilik öyküsü gibi başladı. Doğu Cakarta'nın kenar mahallelerinde büyüdü, biyoloji eğitimi aldı, balık çiftliği kurdu, sonra bu sektördeki verimsizlikleri fark edip otomatik yemleme cihazı geliştirdi. Prototipini motosikletine bağlayıp köy köy gezdi. Küçük çiftçilerin verimliliğini artırmayı hedefleyen bu cihaz, zamanla ilgi gördü. Yerli yarışmalarda ödüller aldı, yabancı yatırımcıların dikkatini çekti.

Ancak maliyetlerin yüksekliği, şirketin büyümesini zorlaştırdı. Balık çiftçilerine cihazı satın alma yerine kiralama modeliyle sunan Huzaifah, cihazların üretim maliyetini karşılamakta zorlandı. Yatırımcıların kapısını çaldı, ancak destek bulamayınca geri dönülmesi zor bir karar aldı: sayılarla oynamaya başladı.

Yatırımcılar için hazırlanan mali tablolarda gelirler ve büyüme hızı yapay biçimde artırıldı. Saha gerçekliğiyle ilgisi olmayan bu veriler, yatırımcıların ilgisini çekti. Singapur merkezli Wavemaker Partners ve 500 Global gibi fonlar yatırım yaptı. Bu ilgi daha büyük fonların ilgisini de beraberinde getirdi: SoftBank, Temasek ve Sequoia gibi devler, toplamda 90 milyon dolarlık yatırım yaptı.