Sessiz Sedasız
250 milyon dolara mal olan X-59 QueSST, NASA’nın açıkladığı gibi ses hızını ‘patlama’ ile değil daha minik ‘sonik vuruşlar’ ile aşarsa 50 yıllık yasak ortadan kalkabilir ve havacılık sektörü yeniden şekillenebilir.
250 milyon dolara mal olan X-59 QueSST, NASA’nın açıkladığı gibi ses hızını ‘patlama’ ile değil daha minik ‘sonik vuruşlar’ ile aşarsa 50 yıllık yasak ortadan kalkabilir ve havacılık sektörü yeniden şekillenebilir.
01 Ağustos 2024, 00:00
Concorde ile süpersonik uçuşlar, ses hızınının iki katına çıkarak transatlantik rotalarda yapılan uçuş sürelerini yarı yarıya azaltıyordu. Paris - New York veya Londra - New York uçuşlarının sekiz saat yerine 3,5 saatte gerçekleşebilmesi özellikle 1960 - 1970’li yıllarda iş dünyası için pek değerliydi. Ancak ABD Federal Havacılık İdaresi sivil uçakların kara üzerinde süpersonik uçuş yapmasını, sonik patlamaların insanlar ve binalar üzerindeki olumsuz etkileri sebebiyle 1973’te yasakladı. Öte yandan Concorde’un sadece 100 yolcu taşıyabilmesi, bilet fiyatları, yani maliyet ve verimlilik gibi sorunlar da vardı.
X-59 Quesst (Quiet Supersonic Transport) projesi, NASA tarafından süpersonik uçuşların çevresel etkilerini azaltmak amacıyla başlatıldı. Sonik patlamaları en aza indirmek için aerodinamik olarak optimize edilen tasarımın ardından 2019’da X-59’un ilk parçaları üretildi ve 2021’de uçağın montajı büyük ölçüde tamamlandı. Bu süreçte, uçağın çeşitli bileşenleri ve sistemleri entegre edildi. 2023 yılında yapılması planlanan X-59’un ilk test uçuşları 2024’e ertelendi ve nihayet 2024’ün ilk aylarında uçağın artık uçuşa hazır olduğu açıklandı. Sonbaharda yapılacak test uçuşları ile öncelikle ‘sessizlik’ belgelenecek.
NASA tarafından “Geçmişin yıkıcı patlamalarına kıyasla bu sadece bir fısıltı” diye tanımlanan seslerin rahatsızlık verip vermediği, uçuş yapılan rota üzerindeki yerleşim yerlerinde gerçekleştirilecek anketlerle ortaya konacak. X-59’un şok dalgalarının havada ilerlerken bir araya gelmemesini sağlayan aerodinamik tasarımı ve uzun burun yapısı, patlamaların sebebi olan ani basınç değişikliklerini azaltıyor. Süpersonik uçuşların ortaya çıkardığı yakıt verimliliği problemi de ileri kompozit malzemeler ve yeni nesil jet motorları ile çözülüyor. Uçağın en dikkat çekici özelliklerinden biri de uzun burun yapısının pilotun görüşünü engellemesinin önüne geçmek için kameralar ve artırılmış gerçeklik ekranlarını birleştiren harici görüş sistemi (XSV) kullanılması.
X-59 Quesst’in kara üzerindeki süpersonik uçuş yasaklarını kaldırabilmesi ve daha fazla rotada süpersonik uçuşları mümkün kılması bekleniyor. Elbette inşa edilen uçak bir test aracı. Dolayısıyla başarılı olduğunda yeni regülasyonların gelmesi ve optimum sayıda yolcunun taşınabileceği yolcu uçaklarının üretilmesi gerekiyor. Eğer her şey planlandığı gibi giderse 2030’lu yılarda sessiz süpersonik uçaklarla ticari uçuşların başlayacağı öngörülüyor. İlk etapta bu uçuşların, Concorde zamanında olduğu gibi yüksek okyanus aşırı rotalarda talep göreceği tahmin ediliyor. Concorde, ses hızını iki kat hızla geçerken (mach 2) X-59’un 1,4 kat hızla (mach 1,4) aşması, yani saatte yaklaşık 1.500 km hıza ulaşması bekleniyor. Bu da transatlantik uçuşların süresini yüzde 40’a yakın azaltacak. Mesela İstanbul - New York uçuşunu 10 saatten altı saate inecek.
Altı yıllık projede pek çok kritik aşamadan geçildi ve işin en belirleyici noktasına gelindi. İlk uçuş testi sonbaharda YouTube’un yanı sıra NASA+ yayın servisi üzerinden yayınlanacak. Süpersonik uçuşların geleceği ise deneme uçuşlarının yanı sıra yeni regülasyonlar ve talebe göre şekillenecek.