Silikon Vadisi'ndeki teknoloji yöneticileri, zeki eşler bulmak ya da yüksek IQ’lu embriyolar seçmek için on binlerce dolar harcıyor. Amaç, insanlığın geleceğini kurtaracak 'üstün' nesiller yetiştirmek.

---

14 Ağustos 2025, 14:13

Yapay zekanın gelişmiş bir türünü insanlığı yok etmeden tutmanın yollarını yedi yıl boyunca araştıran matematikçi Tsvi Benson-Tilsen, en azından yakın zamanda bunu durdurmanın mümkün olmayacağı sonucuna vardı. Şimdi ise odağını, insanlığı kurtarabilecek kadar zeki insanlar yaratmak için ileri teknolojileri teşvik etmeye yönlendirdi. Bu yeni alanı destekleyen kar amacı gütmeyen Berkeley Genomics Project’in kurucu ortağı Benson-Tilsen, “Sezgim bunun en iyi umutlarımızdan biri olduğu yönünde" dedi. Bu bir bilim kurgu hikayesideğil. Silikon Vadisi teknolojinin kalbi sayılıyor ve burada daha zeki bebekler yetiştirme ilgisi zirvede.

Embriyoda IQ taraması

Ebeveynler, embriyolarda IQ taraması yapma sözü veren genetik test hizmetleri için 50.000 dolara kadar ödeme yapıyor. Elon Musk gibi teknolojiye yön veren isimler, zihinsel olarak üstün kişilerin çoğalmasını savunurken; profesyonel çöpçatanlar, teknoloji yöneticilerini zeki bireylerle eşleştirerek zeki çocuklar elde etme hedefini taşıyor. 500.000 dolara kadar ücret alan seçkin çöpçatan Jennifer Donnelly, “Şu anda elimde üç teknoloji CEO’su var ve hepsi elit üniversitelerden mezun kişileri tercih ediyor" dedi.

Bazılarının “genetik optimizasyon” dediği bu merak, Silikon Vadisi’nin başarı ve liyakat anlayışına dayanıyor. Harvard Tıp Fakültesi’nden istatistiksel genetikçi Sasha Gusev, "Sanırım kendilerini zeki ve başarılı olarak görüyorlar ve burada olmalarının sebebinin ‘iyi genlere’ sahip olmaları olduğunu düşünüyorlar" ifadelerini kullandı.

"Harika bir bilim kurgu konusu"

Artan IQ takıntısı, yeni genetik tarama hizmetleriyle ilgili tartışmaları da beraberinde getiriyor. Biyoetik uzmanları bu hizmetlerin etik yönüne dair endişelerini dile getiriyor. Stanford Üniversitesi Hukuk ve Biyobilimler Merkezi Direktörü Hank Greely. “Bu harika bir bilim kurgu konusu: Zenginler genetik olarak üstün bir kast yaratıyor, geri kalanımız ise alt sınıf olarak kalıyor" diye konuştu. Ancak en iyi anaokullarının IQ testleri istediği ve yeniliklere yüksek oranda açık olmanın doğal karşılandığı Silikon Vadisin’de ebeveynler çocuklarının doğum öncesi zekasını seçmek için teknolojiyi kullanma konusunda ahlaki bir sorgulama içinde değiller.

Embriyoların genetik testini sunan ilk şirketlerden biri Genomic Prediction’ın kurucu ortağı Stephen Hsu, “Berkeley’de olduğu gibi genellikle çok yüksek gelirli ya da zekaya takıntılı rasyonalist kişilerden oluşan bir ekosistem var artık  ve onlar gerçekten IQ skorlarını bilmek istiyorlar, çünkü bu skoru embriyo seçimi için kriter olarak kullanmak istiyorlar" dedi.  Nucleus Genomics ve Herasight gibi girişimler, genetik testlere dayalı IQ tahminleri sunarak, in vitro fertilizasyon (IVF) yoluyla hangi embriyonun kullanılacağını belirlemeye yardımcı olmayı amaçlıyor. San Francisco'da bu hizmetlere olan talep yüksek; fiyatlar Nucleus’ta yaklaşık 6.000 dolar, Herasight’ta ise 50.000 dolara kadar çıkıyor.

“Silikon Vadisi, IQ’ya bayılıyor” diyen Nucleus Genomics’in kurucusu Kian Sadeghi, “Orta Amerika’daki anne babalara bakarsanız hepsi çocuklarının Harvard’lı akademisyen olmasını istemiyor. Hayır, çocuklarının LeBron James gibi olmasını istiyorlar" diye ekledi.

Bu testleri kullananlar arasında, çok sayıda çocuk sahibi olmayı savunan pronatalist hareketin öncülerinden ve teknoloji ve girişim sermayesi sektörlerinde çalışmış olan Simone ve Malcolm Collins çifti de var. IVF yoluyla dört çocuk sahibi olan çift, embriyolarının bazılarını analiz ettirmek için Herasight hizmetinden faydalandı.

Simone Collins, şu anda hamile olduğu embriyoyu düşük kanser riski nedeniyle seçtiklerini söyledi. Ama aynı zamanda embriyonun olağanüstü yüksek zekaya sahip olma ihtimali bakımından poligenik skor açısından yüzde 99’luk dilimde olmasından da memnun olduklarını belirtti.

Çoğu çift, zor ve pahalı olan IVF sürecine ancak gerekli olduğunda girer. Ancak bir Silikon Vadisi çifti (ikisi de yazılım mühendisi) bu süreci isteyerek seçti. Çift, aile geçmişlerinde Alzheimer ve kanser gibi hastalıkların olmasından endişeliydi. Aynı zamanda IQ tahminlerine de önem veriyorlardı çünkü çocuklarının dünyanın önemli sorunlarını çözebilecek ve zihinsel dünyadan keyif alabilecek bireyler olmalarını umut ediyorlardı.

Kendilerini “bilgisayar insanları için oldukça tipik” olarak tanımladılar; bilim kurguya, mantık bulmacalarına ve dostane tartışmalara ilgi duyuyorlardı. Herasight sonuçları geldikten sonra, ortak bir Google tablosu oluşturdular ve her özelliğin önem derecesini birlikte sıraladılar. Toplamda en yüksek puanı alan ve ayrıca tahmini IQ’su üçüncü en yüksek olan embriyo, kızları oldu.

Genetik testlerle IQ tahmini yapmak ne kadar başarılı? Kudüs İbrani Üniversitesi’nden doçent Shai Carmi, "Cevap: Pek değil" dedi. Carmi, bu tahmin modellerini ilk geliştirenlerden biri.  Mevcut modeller, bireyler arasındaki bilişsel farklılıkların yalnızca yüzde 5 ila 10’unu açıklayabiliyor. Eğer ebeveynler embriyoları tahmini IQ’larına göre sıralarsa, rastgele seçimle karşılaştırıldığında ortalama 3-4 puan kazanabilirler. Carmi “Bu, çocuğunuzu bir dahi yapacak bir şey değil” diyor.

"Yüksek otizm riski de taşıyor olabilir"

Uzmanlar, istenmeyen sonuçlar konusunda da uyarıyor. Örneğin yüksek IQ’ya sahip olduğu düşünülen bir embriyo, aynı zamanda yüksek otizm riski de taşıyor olabilir. Harvard’dan genetikçi Gusev, “Yüksek IQ için seçim yaparken, aynı anda istemeden en yüksek Otizm Spektrum Bozukluğu riskine sahip embriyoyu da seçebilirsiniz" bilgisini paylaştı. Uzmanlar, daha zeki bir çocuk için daha geleneksel yolların da olduğunu söylüyor: Eğitim veya zeki bir partnerle üreme.  Silikon Vadisi’de, bu geleneksel yollar bile pahalıya mal olabiliyor; teknoloji yöneticileri zeki eşler bulmak için profesyonel yardım alıyor. Donnelly. “Sadece aşkı düşünmüyorlar; genetikleri, eğitim sonuçlarını ve mirası da düşünüyorlar" dedi.

---