Sivrisineklerin dünyasıyla ilgili bildiğimiz en temel gerçeklerden biri, bu ay yayımlanan yeni bir araştırmayla sarsıldı. Yıllardır sadece dişi sivrisineklerin kan emdiğini, erkeklerin ise çiçek özleriyle beslenen zararsız canlılar olduğunu düşünüyorduk. Ancak Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden entomolog Jason Rasgon ve ekibinin yürüttüğü çalışma, erkek sivrisineklerin de belirli koşullar altında kanla beslenebildiğini ortaya koyuyor. Bu keşif, insan sağlığını tehdit eden bu canlılara karşı yürüttüğümüz mücadele stratejilerini tamamen değiştirebilir.

Her şey laboratuvarda yaşanan küçük bir tesadüfle başladı. Rasgon’un bir öğrencisi, kan besleme deneyi yaparken beslenen sineklerin arasında erkeklerin de olduğunu fark etti. Normalde bu sineklerin araştırmaya dahil olmaması gerekirdi ancak Rasgon, geçmişteki benzer çalışmaları hatırlayarak onları incelemeye karar verdi.

Daha önceki araştırmalarda kan emen erkeklerin birkaç gün içinde öldüğü görülmüştü; fakat bu deneyde erkek sivrisinekler kanla beslenmelerine rağmen şekerle beslenen hemcinsleri kadar uzun yaşadı. Bilim dünyasında pek çok büyük adımın kazara atıldığını söyleyen Rasgon, bu “tuhaf” durumu görmezden gelmek yerine üzerine gitmeye karar verince projenin seyri değişti.

Dehidrasyonun yarattığı kan susuzluğu

Araştırmacılar, erkekleri kan emmeye iten asıl gücün susuzluk olduğunu keşfetti. Yapılan deneylerde, vücutları nemsiz bırakılan bazı türlerin yapay besleyicilerden düzenli olarak kan emdiği görüldü. Hatta araştırmada genetik olarak neme duyarlılığı köreltilen sineklerin kan emmediği gözlemlendi; bu da susuz kalmanın erkeklerde hayatta kalma içgüdüsünü nasıl tetiklediğini kanıtladı. Üstelik bu durum sadece laboratuvarla sınırlı kalmadı. Teksas ve İspanya’da doğadan toplanan vahşi erkek sivrisineklerin midelerinde yapılan analizlerde, insan ve köpek DNA’sına rastlandı. Yani bu sinekler doğal ortamlarında da kan emerek besleniyor.

Jason Rasgon, araştırmanın en ilginç aşamasında kendini bizzat yem olarak kullandı. Bir gün önce kedisinin tırmaladığı ve kabuk bağlamaya başlayan yarasını 20 susuz erkek sivrisineğe gösterdiğinde, beş tanesi yaranın etrafında dolaşmaya başladı ve bir tanesi kan emmeyi başardı. Hatta bir başka sinek, bilim insanının derisini delerek vücutta tipik bir bağışıklık reaksiyonuna (kaşıntı ve kızarıklık) yol açtı. Bu durum, erkeklerin sadece kan emmekle kalmayıp, teorik olarak Batı Nil Virüsü gibi hastalıkları da taşıyabileceğini gösteriyor. Deneylerde, virüsün erkek sivrisineklerin vücudunda çoğalabildiği ve yeni bir konakçıya bulaşabilecek seviyeye ulaştığı anlaşıldı.

Bu keşif, özellikle sıtma gibi hastalıklarla mücadele etmek için kullanılan “kısırlaştırılmış erkek sivrisinek salımı” yöntemlerini de tartışmaya açıyor. Eğer erkekler de hastalık bulaştırma potansiyeline sahipse, doğaya salınan bu sineklerin risk analizinin yeniden yapılması gerekebilir. Henüz bu davranışın doğada ne kadar yaygın olduğu tam olarak bilinmiyor ancak araştırmacılar, önümüzdeki yıl çok daha kapsamlı saha çalışmalarıyla bu gizemi çözmeyi planlıyor.